Arjen Lubach liet zondag zien hoe sociale media de verspreiding van complottheorieën enorm versterkt. Dat deed hij aan de hand van video's van Lange Frans. Google's reactie: we verwijderen de video's van Lange Frans. Maar dat lost weinig tot niets op.

Fabeltjesfuik

Lubach ging te keerHet fragment van Lubach op Zondag over de "online fabeltjesfuik" tegen de sociale media die volgens hem deels verantwoordelijk zijn voor de enorme aandacht voor complottheorieën. Mensen worden langzaamaan een eigen, parallelle wereld ingezogen. Hoe langer mensen in deze "fabeltjesfuik" zitten, des te radicaler ze worden. Lubach zegt:

"Iedereen heeft zijn eigen werkelijkheid dankzij Facebook en YouTube. [...] Die hebben ooit dit monster gecreëerd (nogmaals, met de allerbeste financiële bedoelingen) en nu moeten ze het ook weer temmen. Die mensen die daar in Den Haag politici bedreigen, die staan daar vanwege dat algoritme. En als er straks ergens op basis van die complotten geweld uitbreekt [...], dan is dat een direct gevolg van het verdienmodel van die internetbedrijven. Dus zij moeten die fuik fixen, want alleen zij kunnen er voor zorgen dat we allemaal weer in een werkelijkheid gaan leven."

Google's non-oplossing

Lubach illustreerde zijn verhaal met video's van rapper Lange Frans. Google kijkt blijkbaar ook naar Zondag met Lubach, want zij verwijderdeYouTube verwijdert kanaal van rapper en complotdenker Lange Frans vanmiddag Lange Frans' YouTube-account. De reden: "herhaaldelijke of ernstige schendingenLange Frans' account "voor en na" van [de] Communityrichtlijnen", vermoedelijk omdat die videos "complottheorieën verspreiden en oproepen tot geweld." Maar Google's oplossing lost weinig tot niets op. Lubachs tirannie was terecht vooral gericht op de fuik. Lange Frans spuit misschien wel totaal ongefundeerde theorieën, maar het is de verspreiding ervan die werkelijk problematisch is. De fuik is het probleem en die fuik moet worden gefixed.

Giftig verdienmodel en dominantie

Als we dit probleem écht willen oplossen, dan moeten we ervoor zorgen dat het giftige verdienmodel dat ten grondslag ligt aan die fuik niet langer onze consumptie van informatie op het internet stuurt. Google moet kappen met dark patterns die ons verslaafd maken aan YouTube. Er moeten grenzen gesteld worden aan de manier waarop algoritmen bepalen wat we voorgeschoteld krijgen. Dat gaat dus over het reguleren van de manier waarop informatie ons bereikt, in plaats van het reguleren (of dus censureren) van informatie zelf.

Maar er is nog iets wat we niet over het hoofd mogen zien: het probleem van die complottheorieën en dat giftige verdienmodel van die techbedrijven wordt versterkt door de dominantie van bedrijven als Google en Facebook. Zij zijn de nieuwe poortwachters van ons publieke debat. We kunnen niet meer zo gemakkelijk om deze bedrijven heen. Daarom moeten we niet alleen inzetten op een andere inrichting van de platforms, maar ook op een veel diverser communicatielandschap. Tientallen YouTubes en Facebooks die met elkaar communiceren en die de diversiteit reflecteren van mensen en meningen waaruit onze maatschappij bestaat.

Wij zijn zelf aan zet

Volgens Lubach moeten de platforms zelf de fuik fixen. Daarmee voegt hij zich bij talloze overheden over de hele wereld die al jarenlang aan deze bedrijven vragen om zelf deze problemen op te lossen. Wij zien hier geen heil in. Deze bedrijven zijn ontzettend dominant en hebben geen enkele stimulans om dit onderliggende probleem op te lossen. Zij willen geen ander verdienmodel, want dit is het verdienmodel dat goed is voor hun "allerbeste financiële bedoelingen". Deze bedrijven willen helemaal geen "divers communicatielandschap", want dat betekent dat zij de taart met anderen moeten delen. Of dat ze beter en eerlijker hun best moeten doen om gebruikers aan zich te binden.

Nee, van deze bedrijven hoeven we niets te verwachten. Wij moeten weer de baas worden over ons publieke debat. Dat is een maatschappelijk belang en het is hoog tijd dat we dit gaan afdwingen. We hebben daarom dringend nieuwe wetten en regels nodig. Die moeten ervoor zorgen dat bedrijven als Google en Facebook niet langer met allerlei vieze trucjes onze aandacht mogen kapen. Die regels moeten er ook voor zorgen dat er weer plaats is voor concurrentie. Zodat jij weer iets te kiezen hebt. Voor Google en Facebook is er dan nog altijd plaats, maar zij mogen dan, op een eerlijke manier, vechten voor je aandacht.

Lees verder