Steeds vaker spelen internetbedrijven heer en meester over wat we mogen zeggen en zien. Als gebruiker sta je machteloos.

Drie rode kaarten, drie verontschuldigingen

Eind januari krijgt Women on Waves bericht dat ze YouTube's "community guidelines" hebben geschonden en hun account daarom offline is gehaald. Ook het account van hun zusterorganisatie Women on Web wordt geschorst. Details blijven achterwege. Ze kunnen niet meer inloggen en hebben geen toegang tot hun video's. Ze tekenen bezwaar aan met behulp van het klachtenmechanisme van YouTube, maar zonder resultaat. Vervolgens verstuurt Women on Waves een persberichtPersbericht: "YouTube censors livesaving abortion information" waarmee ze de schorsing onder de aandacht brengen van de media. Dit levert wel wat op: YouTube laat weten dat de schorsing onterecht was en de accounts worden gereactiveerd.

Een paar maanden later. Sinds de reactivering van hun account in januari, heeft Women on Waves geen nieuwe video’s geüpload. Maar voilà: weer wordt hun account offline gehaald, voor dezelfde reden. (Hetzelfde gebeurt ook weer met het account van Women on Web.) Van het één op het andere moment zijn de video’s over veilige abortus, beschikbaar in tientallen talen, niet langer te vinden voor mensen die op zoek zijn naar betrouwbare medische informatie. De timing is op z’n zachtst gezegd opmerkelijk, namelijk dertig dagen voor het Ierse abortusreferendum.

De verdwijning van de accounts gaat niet onopgemerkt. Waar het in januari een persbericht was dat ertoe geleid lijkt te hebben dat de accounts werden gereactiveerd, is het deze keer een aantal tweetsZoals deze... gericht aan YouTube en YouTube CEO Susan Wojcicki die ervoor lijken te zorgen dat YouTube in actie komt. Met precies hetzelfde resultaat. YouTube herziet de zaak en concludeert dat Women on Waves de community richtlijnen niet overschreden heeft. De accounts komen weer online.

Helaas is het een kleine maand later weer zover: op 15 juni wordt een video van Women on Web offline gehaald en vervolgens wordt hun hele account geschorst. Weer zijn het de community richtlijnen die niet nageleefd zouden zijn. Op 16 juni maakt Women on Web bezwaar – dit wordt op 18 juni afgewezen. Op 20 juni, nadat we contact hebben gehad met YouTube Nederland, staan de zaken er opeens anders voor: Women on Web ontvangt bericht dat hun account wordt gereactiveerd omdat hun content bij nader inzien niet in strijd is met de regels.

#sorrynotsorry

Vind je ‘t maar een vermoeiend verhaal? Wij ook. Samen met Women on Waves en Women on Web zochten we in mei contact met YouTube Nederland. We vroegen naar inzicht in hoe of waarom de accounts worden geflagd en hoe de beslissing wordt gemaakt om de accounts te reactiveren. We werden verteld dat dit interne informatie is die niet publiek gemaakt kan worden. Bij doorvragen kregen we het standaard, ontwijkende antwoord: YouTube haalt elke dag zoveel content offline, er gaat wel eens wat mis. Soit.

Gebruikers kunnen niet op YouTube vertrouwen

Natuurlijk is YouTube niet het open internet. Het bedrijf bepaalt zelf welke content is toegestaan. We hebben hier legio voorbeelden van gezien. Van het voortrekkenYouTube recommendations van bepaalde content en accounts, tot het "verbergenYouTube's Restricted Mode Is Hiding Some LGBT Content [Update]" van LGBTQ+-gerelateerde video’s. En van het verplichten"YouTube Blocks Blender Videos Worldwide" van advertenties bij sommige content, tot het juist uitschakelen"YouTube tightens rules around what channels can be monetized" van de advertentiemogelijkheid bij andere, "ongewenste", content. Maar zoals we hebben gezien wil YouTube nog wel eens van mening veranderen over wat ongewenst is, dus hoe moeten gebruikers hierop anticiperen? YouTube's missie is "to give everyone a voice", maar het bedrijf aarzelt niet je die stem ook weer te ontnemen.

Deze wispelturigheid was niet zo'n probleem geweest als YouTube niet zoveel macht had. Maar zoals het er nu voor staat, is YouTube de website waar mensen naartoe gaan om videocontent te zoeken. Deze machtspositie wordt versterkt door het feit dat in veel landen YouTube en providers afspraken hebben waardoor verkeer naar youtube.com “gratis” is. En vergeet niet: in veel landen is het een stuk veiliger om youtube.com te bezoeken dan om womenonwaves.org te bezoeken.Zie ook Rebecca Gomperts' talk op de Chaos Communication Camp 2015. In andere woorden, als je wilt dat je video's worden gevonden, dan heb je YouTube nodig.

YouTube zet gebruikers buitenspel

Het account en de video’s van Women on Waves zijn in een half jaar tijd maar liefst drie keer geschorst en weer tot leven gewekt. Niet dankzij de klachtenprocedure van YouTube, maar omdat Women on Waves als gerespecteerde organisatie kan rekenen op een netwerk van journalisten en volgers die aandacht kunnen eisen voor de schorsing en YouTube kunnen dwingen tot actie. Dat dit de afgelopen drie keer heeft gewerkt is geen garantie voor de toekomst. Maar nog veel belangrijker: het is verre van een oplossing die alle YouTube-gebruikers beschermt. Zolang YouTube geen betekenisvol inzicht geeft in hun contentmoderatie-proces, zullen gebruikers buitenspel blijven staan.

Mocht je nog geen vrienden hebben met veel volgers of toegang tot de pers: vind ze, want je gaat ze nodig hebben.