Een handjevol platformen zijn extreem dominant geworden. Denk aan Google, YouTube, Twitter, Facebook, Instagram en WhatsApp. Allemaal bekende diensten, in handen van een nóg kleiner groepje bedrijven: Big Tech. Deze zijn zo dominant, dat we er afhankelijk van zijn geworden.We kunnen er niet voor kiezen om géén account bij Google, Whatsapp of Instagram te hebben. Want met je collega's werk je samen in een Google Docs, Whatsapp gebruik je voor contact met de buren en Instagram om je nieuwe muziek te promoten. Die diensten gijzelen ons zo als het ware. En zij bepalen de regels!

Wat is er aan de hand?

Platformdominantie heeft invloed op één van de pijlers van de democratie: ons publieke debat. Dat vindt ook plaats op grote online platformen. Dit publieke debat is afhankelijk van de keuzes die platformen maken. Een platform bepaalt namelijk welke berichten versterkt worden. Bijvoorbeeld de berichten van degene die het meeste aan de platformen betaalt. Of extremistische, schokkende berichten, die ervoor zorgen dat we langer en vaker op het platform blijven hangen. Uit gelekte documentenLees hier meer over de gelekte Facebook Files van klokkenluider Frances Haugen.  bleek bijvoorbeeld dat Facebook berichten waar met een boze emoji op werd gereageerd, meer versterkte dan berichten waar dat niet op werd gedaan. Welke stemmen er gehoord worden, en welke er juist niet gehoord worden, is afhankelijk van wat het meest gunstig is voor de techbedrijven.

Omdat we als het ware gegijzeld worden door grote platformen, zijn we ook afhankelijk van hun regels als het aankomt op bijvoorbeeld contentmoderatie. Google en Facebook bepalen welke berichten verwijderd worden en zijn je dan niet eens een motivatie verschuldigd. Tegen zo’n beslissing kun je ook niet in beroep. Ook op die manier oefenen ze invloed uit op het publieke debat: ze bepalen welke stemmen ze onwenselijk vinden en verwijderen die.

Ook maken concurrerende diensten geen schijn van kans. Platformen zorgen dat we afhankelijk blijven van hun websites. We kunnen via andere apps niet communiceren met de apps van de grote platformen: WhatsApp-gebruikers kunnen alleen met andere WhatsApp-gebruikers chatten. En we kunnen niet kiezen voor een alternatieve Appstore. Omdat de grote platformen ons gegijzeld houden en zich niet openstellen voor concurrerende diensten, blijven ze zo dominant.

Omdat we vast zitten aan die dominante platformen, zitten we ook vast aan hun verdienmodel. Veel grote platformen kiezen ervoor om ons overal te volgen en stellen op basis van ons gedrag profielen van ons op. En gebruiken die profielen om ons gepersonaliseerde advertenties te tonen. Dat leidt vervolgens weer tot manipulatie, discriminatie en een verstoring van het publieke debat. Maar grote platformen gaan er toch mee door, omdat ze goed verdienen aan dit model.

Wat vindt Bits of Freedom daarvan?

Wij willen geen symptomen van dit systeem bestrijden, maar het hele systeem aanpakken waardoor platformen zo dominant zijn. Lees hier ons advies aan de Commissie Digitale Zaken over ons online publieke debat.Alleen dan kan de marktdominantie van platformen worden tegengegaan en zijn we niet meer afhankelijk van (de regels van) die paar grote bedrijven. We moeten kunnen kiezen welk platform we willen gebruiken, of we überhaupt een platform willen gebruiken, met welk doel content aan ons wordt aangeraden, welke Appstore we willen gebruiken en of we apps willen verwijderen. En welk platform je ook kiest, je moet kunnen blijven communiceren met mensen die een ander platform kiezen. Dus je moet ook met Signal een bericht kunnen sturen naar iemand op WhatsApp. En een bericht op LinkedIn moet je ook eenvoudig op Facebook, of Mastodon kunnen lezen.

Daarnaast moeten op alle platformen onze digitale burgerrechten beschermd wordenDit zijn de vier maatregelen die de dominantie van Facebook en Google kunnen ondermijnen.. Dat betekent dat platformen aan bepaalde regels moeten gaan voldoen zodat onze uitingsvrijheid, privacy en democratie niet meer in gevaar zijn. Er moet bijvoorbeeld een einde komen aan op tracking gebaseerde advertenties. We vinden dat mensen ook op platformen vrije en geïnformeerde keuzes moeten kunnen maken, daarom zetten we ons in voor een verbod op manipulatief webdesign. Denk aan pop-ups waarbij de ja-knop groter dan de nee-knop is of het hokje voor “abonneren op de nieuwsbrief” dat al aangevinkt is. We willen dat aanbevelingssystemen –die bepalen welke content je te zien krijgt– op grote platformen ook door andere partijen dan de grote platformen kunnen worden gemaakt.

Wat doet Bits of Freedom?

Beleidsmakers zijn het er over eens dat er een einde moet komen aan dit online wilde westen. Platformen moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun dominante positie, en bij die verantwoordelijkheid horen regels die onze digitale burgerrechten waarborgen. Eind 2020 heeft de Europese Commissie twee wetsvoorstellen gedaan: de Digital Services Act en de Digital Markets Act. Dit worden dé wetten die onze online omgeving zullen veranderen. Deze zullen naar verwachting in 2024 in werking treden. In de Europese Unie wordt aan die wetten gewerkt en we zetten in op beleidsbeïnvloeding in Brussel en Den Haag. We voeren gesprekken met beleidsmakers. Onze inzet? Er moeten regels komen die op effectieve wijze een bijdrage leveren aan een diverser communicatielandschapLees hier meer over de Digital Markets Act en die ons meer controle geven over onze communcatie.

Abonneer je op onze nieuwsbrief over online platformen!

Abonneer je nu!