De Europese Unie is bezig met een wet over politieke advertenties. Dat is nodig om onze democratie te beschermen. In die wet moet worden ingezet op regels over op tracking gebaseerde targeting en amplificatie. Dat gaat veel beter dan werken dan transparantie, zoals nu in het voorstel staat.

Verstoring van de democratie

De nieuwe regels zijn hard nodig, want online politieke advertenties kunnen onze democratie verstorenLees hier hoe Facebook loog over verkiezingsmanipulatie in de Tweede Kamer door profilering en manipulatie. Online platformen houden ons online in de gaten ("tracking"). Op basis daarvan stoppen ze je in een hokje ("profilering"). Met die informatie weten ze precies wanneer en hoe ze welke boodschap aan ons moeten tonen, om ons iets te doen geloven ("manipulatie"). Zonder dat jij daar ook maar enige invloed op hebt.

Dat geldt ook voor alle advertenties, en dus ook voor politieke. Wanneer een politieke partij adverteert via zo'n platform krijg jij advertenties te zien op basis van die profilering. Je krijgt maar een deel van de informatie te zien, en dat deel is ook nog eens gebaseerd op wat algoritmen van platformen denken dat bij jou "werkt". Dat is anders dan in de publieke ruimte: de poster in het bushokje is misschien wel gericht op reizigers in het openbaar vervoer, maar elke passant krijgt die te zien.

We worden dus gemanipuleerd door politieke partijen en online platformen. Bij gewone advertenties is dat al vervelend, maar bij politieke advertenties lopen we het risico dat het systeem de uitslag van verkiezingen beïnvloed. Daarom is het extra belangrijk om er voor te zorgen dat jij altijd goed geïnformeerd wordt en een vrije keuze kunt maken.

Transparantie en targeting

Helaas zet de Europese Commissie in op transparantie als oplossing van dit probleem. Het idee is dat er bij politieke advertenties staat dát het een politieke advertentie is en door wie deze betaald is. Maar dat lost het probleem niet op, want die advertenties zijn nog steeds op profilering gebaseerd.

En tegen die profilering wil de Commissie weinig doen. Als het aan de Commissie ligt, blijven op tracking gebaseerde politieke advertenties namelijk toegestaan. En politieke advertenties die gebaseerd zijn op gevoelige gegevens, zoals etniciteit, religie op seksualiteit, zijn ook toegestaan, mits de gebruiker daarmee akkoord is gegaan. Dat is een stap terug ten opzichte van de Digital Services ActLees hier wat er ook alweer in de Digital Services Act is overeengekomen!, waarin adverteren op basis van gevoelige gegevens helemaal verboden wordt. En dat terwijl politieke advertenties juist extra belangrijk zijn.

De oplossing

Effectieve bescherming van onze democratie is mogelijk als de EU tracking streng reguleert. Belangrijk daarvoor is om targeting en amplificatie (in het wetsvoorstel onterecht samengenomen) uit elkaar te trekken. Targeting is de techniek die wordt gebruikt om adverteerders te laten kiezen aan welke categorieën hun advertentie wordt getoond. Denk aan geslacht, locatie of leeftijd. Amplificatie (of ad-delivery) is de techniek die platformen gebruiken om te bepalen bij wie, binnen deze groep, de advertentie het best aan gaat slaan en dus aan wie de advertentie wordt getoond.

Wij willen dat amplificatie op basis van tracking van online politieke advertenties wordt verboden. Zodat we niet meer worden belemmerd in onze keuzevrijheid. Targeting van online politieke advertenties mag volgens ons alleen toegestaan worden bij bepaalde categorieën. Adverteerders zouden alleen mogen targetten op stemgerechtigde leeftijd, locatie waar verkiezingen verband mee houden (want welke Rotterdammer wil er reclame zien voor de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen?) en taal.

We willen dat contextuele politieke advertenties wel zijn toegestaan. Een politieke partij mag dan dus wel adverteren over haar plannen omtrent klimaatverandering op een site over klimaat. Of een advertentie voor een christelijke partij op de Facebookpagina van een kerk. Dat is een manier van adverteren, zonder profilering, die onze democratie niet verstoort.

Aan de slag

Het huidige voorstel is nog lang niet zo ambitieus als dat wij zouden willen. Het gaat zelfs minder ver dan de algemene advertentieregels uit de Digital Services Act (DSA). Genoeg ruimte voor verbetering dus. Wij gaan de komende tijd ons best doen om in de EU tot een wet te komen die onze democratie wel effectief beschermt.