Biometrische surveillance in de openbare ruimte. Het mag niet, maar gebeurt toch. Dat blijkt opnieuw uit een rapport dat vandaag is gepubliceerd. Dit onderstreept nogmaals dat huidige wetgeving ons onvoldoende beschermt en we een harder verbod nodig hebben.

Het rapport van het Edinburgh International Justice Initiative (EIJI) windt er geen doekjes om: "Biometrie en gezichtsherkenningstechnologie zijn in Nederland opvallend wijdverspreid, gebruikt door zowel publieke als private actoren, en voor een breed scala van doeleinden. Wat in het bijzonder opvalt, is de onduidelijke en troebele wettelijke basis van bijna elke toepassing: In de meeste gevallen zijn de toepassingen buitenwettelijk, [...] omdat actoren misbruik maken van uitzonderingen in de wet en toezichthoudende instanties niet voldoende middelen krijgen om hun werk naar behoren te doen."

Onze zorgen over surveillance infrastructuur bevestigd

Het rapport bevestigt de zorgen die wij eerder hebben geuit over het potentieel voor een buitenwettelijke surveillance infrastructuurLees hier onze eerdere blog over deze buitenwettelijke surveillance infrastructuur. Belangrijk onderdeel daarin is de massale databank vol gezichten die de politie heeft aangelegd voor haar gezichtsherkenningstechnologie CATCH. Die databank is zo groot dat 1 op de 12 Nederlandse burgers erin staat, waarvan tienduizenden onterechtLees hier het onderzoek van nu.nl waaruit dat blijkt.

Deze gezichtsherkenningstechnologie kan worden toegepast op vooraf vastgelegde beelden. De toegang van de politie tot beeldmateriaal is naast hun eigen camera's enorm uitgebreid met de camera's van particulieren. In 'Camera in Beeld' heeft de politie 230.000 particuliere camera's opgenomen waarvan de eigenaren hebben ingestemd de politie op verzoek toegang tot de beelden te geven. Doordat 87,6% van deze camera's onrechtmatig de openbare ruimte filmenDit blijkt uit onderzoek van Nieuwsuur breidden zij de geautomatiseerde surveillance van de openbare ruimte door de politie flink uit. Dit is mede gefinancierd door het Ministerie van Veiligheid en Justitie, dat minimaal vier gemeenten subsidie gaf om "slimme" deurbellen bij burgers op te hangeLees hier meer over bij Tweakersn, waarbij in sommige gemeenten de camera's zonder bezwaar bij Camera in Beeld zouden zijn aangemeld.

Het onderzoek vermeld ook dat Nederland voorkomt op de lijst met landen waarvan overheidsinstanties op de klantenlijst van Clearview AI te vinden zijn. Helaas hebben ook deze onderzoekers niet boven tafel kunnen krijgen welke overheidsinstantie dit isHelp ons aan dit laatste stukje informatie om Clearview AI in Nederland aan te pakken.

Hoewel er een algemene consensusDit blijkt uit onderzoek van de Volkskrant tegen het gebruik van biometrische surveillance onder gemeenten bestaat, blijkt uit het onderzoek dat sommige gemeenten toch gezichtsherkenning inzetten bij enkele grote evenementen. Zoals de Carnavalsviering in Den Bosch en, Bevrijdingsdag in Wageningen en Decibel Festival.

Niet alleen overheidsinstanties maken gebruik van biometrische surveillance

Uit het onderzoek blijkt dat ook private partijen op grote schaal biometrische surveillance inzetten. De onderzoekers vonden dat het werd ingezet in winkels om diefstal te voorkomen en vermeende winkeldieven buiten de deur te houden. Casino's gebruiken de technologie bij de deur met een soort stoplicht-systeem: Is er eerder diefstal, overlast of een verslaving aan jou toegeschreven? Dan krijg je een rood lichtje en wordt jou de toegang ontzegd. In stadions wordt gezichtsherkenning gebruikt om mensen met een stadionverbod te weren en is het soms onderdeel van pilots met een algemeen veiligheidsdoel, zoals in de Johan Cruijff ArenaLees hier het onderzoek dat onze stagiaire Eva Krikken bij ons deed naar de Digitale Perimeter. De laatste sector waar het onderzoek de inzet van gezichtsherkenning beschrijft is openbaar vervoer. Daar zien we de technologie terug bij de boarding op Schiphol, en bij het Rotterdamse RET.

Huidige wetgeving biedt onvoldoende bescherming

Naast deze brede inventarisatie maakt het onderzoek een juridische analyse. Die is als volgt samen te vatten: Huidige wetgeving biedt ons onvoldoende bescherming tegen de inzet van biometrische surveillance in de openbare ruimte. Uitzonderingen op het bestaande verbod in gegevensbeschermingswetgeving worden misbruikt en te breed geïnterpreteerd. De toezichthouder heeft in verhouding tot de vele taken die bij haar belegd zijn te weinig middelen om deze praktijk terug te dringen. Om dit probleem op te lossen, en te voorkomen dat het potentieel van een buitenwettelijk surveillance infrastrcutuur zich realiseert zijn er een aantal dingen nodig. Een hard en breed verbod op biometrische surveillance in de openbare ruimteVind jij dat ook? Ondersteun dan hier ons burgerinitiatief voor dit verbod en een voldoende toegeruste toezichthouder.