Ook EU lidstaten willen niet dat platformen zoals WhatsApp gedwongen kunnen worden om mee te lezen met alle berichtjes van alle gebruikers. Dat is een grote overwinning voor iedereen die daar lang voor geknokt heeft. En hoewel het compromis alles behalve "goed genoeg" is, had Nederland er goed aan gedaan deze tekst te steunen.

Overeenstemming over positie regeringen

De regeringen van de Europese lidstaten (samen in “de Raad”) zijn het eens gewordenLees hier het officiele persbericht van de Raad over hun positie op de verordening die kinderen en jongeren moet beschermen tegen seksueel misbruik. Dat wetsvoorstel is controversieel, omdat het de bedoeling was platformen zoals WhatsApp te kunnen bevelen mee te lezen met alle berichtjes van alle gebruikers. Niet effectief, juridisch onhoudbaar en schadelijk voor iedereen. Het compromis waarover nu overeenstemming is bereikt, is niet “goed genoeg” maar wél de beste uitgangspositie die we in jaren van de Raad hebben gezien.

Tweede Kamer last minute tegen kabinet: stem tegen

Daarom vinden we het onverstandig dat de Tweede Kamer de regering opdroeg om vanochtend tegen het Deense compromisvoorstel te stemmen. De ironie is groot. Nederland heeft in stemmingen altijd onthouden, ook als het slechtste van het slechtste werd voorgesteld. Nu werd er een compromis voorgesteld dat voor een behoorlijk deel tegemoet komt aan de Nederlandse kritiek. Wat deed Nederland? Tegenstemmen. (Technisch: “niet steunen”.) Laat me dat uitleggen.

Blokkerende inzet kabinet

De Nederlandse ambtenaren hebben zich in de afgelopen 3,5 jaar aan de Brusselse onderhandelingstafel kritisch verhouden tegen voorgestelde compromissen. Nederland heeft zich keer op keer bij stemmingen “onthouden”. Daarmee maakte zij steeds weer deel uit van de “blokkerende minderheid”. Ze speelde daarmee een cruciale rol in het tegenhouden van voorstellen met maatregelen die leiden tot massasurveillance en de afbreuk van de vertrouwelijkheid van communicatie. Daarmee maakte Nederland zich onpopulair bij andere lidstaten. En om alle twijfel weg te nemen over de vrijwilligheid van een platform om mee te lezen met alle berichtjes van alle gebruikers is er onder druk van de Nederlandse ambtenaren een duidelijke zin aan het compromis toegevoegd: “Nothing in this Regulation should be understood as imposing any detection obligations on providers.”

Begrijp me niet verkeerd, die inzet had in de afgelopen jaren wat mij betreft best veel snellerTerwijl het kabinet wikt en weegt, wordt in Brussel gepleit om het voorstel nóg slechter te maken en scherper gemogen. Het is bijvoorbeeld volstrekt onbegrijpelijk dat sommige ambtenaren binnen het ministerie van Justitie en Veiligheid keer op keer stelden dat client side scanningWoordspelletje: minister legt een breed gesteunde motie uit de Tweede Kamer om encryptie te beschermen half-hartig uit. niet het omzeilen van encryptie is. (Want natuurlijk is dat het: het ondermijnt de vertrouwelijkheid van communicatie, een van de voornaamste redenen om end-to-end encryptie te gebruiken.) En Nederland had wat ons betreft ook veel meer mogen inzetten op het alternatief: als dit niet, wat dan welAls niet dit, wat dan wel? Doen wat nodig is? Maar, de realiteit is dat de Nederlandse ambtenaren tot nu toe een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het tegenhouden van de meest draconische compromisvoorstellen.

Compromis niet “goed genoeg"

Om nog meer misverstanden te voorkomen: dit huidige compromis is alles behalve “goed genoeg”. Dat dat vrijwillig meelezen niet ook verplicht kan worden, kan nog duidelijker gesteld worden. Het op grote schaal meelezen met de berichtjes van gebruikers, ook als het vrijwillig gebeurt, is en blijft ongerichte surveillance, gedaan door private bedrijven. Dat willen we niet. En het ontbreekt ook nog eens aan een juridische basis. Onder omstandigheden en strikte voorwaarden is voor dat meelezen heel misschien nog wel iets te zeggen, als je enkel zoekt naar bekend materiaal. Bijvoorbeeld als tijdelijke noodmaatregel, als niets anders effectief is. Maar de kunstmatige intelligentie die gebruikt wordt voor het opsporen van dat materiaal dat nog niet bekend is, of in tekst, is veel te foutgevoelig. Dat moet je niet willen, maar is niet uitgesloten in dit voorstel. En er is nog meer niet “goed genoeg”, zoals de verplichte leeftijdsverificatie voor sommige platforms.

Best haalbare positie EU regeringen: dat is een overwinning

Dat alles gezegd hebbende: de realiteit is ook dat er al meer dan 3,5 jaar wordt onderhandeld over dit voorstel. En dat het Deense voorstel het minst schadelijke is dat we tot nu toe gezien hebben. En dat het niet erg aannemelijk was dat, als er ook voor dit compromisvoorstel onvoldoende steun zou zijn geweest, er ooit nog eens een voorstel komt dat nóg minder schadelijk zou zijn -- laat staan dat dát voldoende steun zou krijgen. En dat er weinig reden was om aan te nemen dat die impasse van 3,5 jaar nog veel langer zou aanhouden. Vroeg of laat zou een lidstaat uit de blokkerende minderheid haar weerstand opgeven, zoals ook het afgelopen half jaar dreigde te gebeuren met de nieuwe Duitse regering. En meer vooruit kijkend: het is wél aannemelijk dat de onderhandelingen tussen de Europese Commissie, de Raad en het parlement tot een slechter resultaat leiden als het startpunt van de Raad een dramatisch slecht compromis is.

Dit compromis is, denken we, het best haalbare voor de positie voor de lidstaten. Dat de regeringen het er over eens zijn dat platformen niet gedwongen moeten kunnen worden om mee te lezen met de berichtjes van hun gebruikers is een overwinning voor iedereen die hier jarenlang voor gestreden heeft.

Nederlandse invloed in EU ‘verschrompeld’

Kortom, we vinden het onverstandig dat de Tweede Kamer het kabinet last minute dwong om tegen te stemmen. Het parlement nam daarmee een groot risicoNOS: "Nederlandse EU-invloed 'verschrompeld' tijdens kabinet-Schoof". Het huidige compromis is niet goed genoeg, maar het onvermijdelijke alternatief was zoveel slechter. Door dit compromis niet te steunen, kan het haast niet anders zijn dat onze onderhandelingspositie op dit soort Europese dossiers verder is 'verschrompeld.' En dat is niet handig, want in de verdere onderhandelingen over dit wetsvoorstel, moet ons kritische geluid juist gehoord blijven worden.

Is dit het dan?

Het compromis van vandaag is niet de wet van morgen, en het proces is alles behalve ten einde. De stemming van vandaag is het sluitstuk van meer dan drie jaar kibbelen. De regeringen van de lidstaten hebben bepaald wat hun uitgangspositie is voor de aankomende onderhandelingen met het Europees Parlement en de Europese Commissie. Het Europese Parlement had al veel langer een stevige en uiterst kritische positieLees hier onze tweedelige analyse van de postitie van het Europees parlement.

Ook die onderhandelingen vinden weer plaats achter gesloten deuren. En omdat de standpunten écht heel ver uit elkaar liggen, zullen ook deze onderhandelingen uitzonderlijk spannend zijn en de uitkomst volstrekt onvoorspelbaar. Wij zitten er uiteraard bovenop.