Men heeft het massaal over de manosfeer. Maar hoe komen mensen daar terecht, en wat voor rol spelen platformen daar in? En belangrijker nog: hoe nemen we die versterking van platformen weg?

De manosfeer

Na de wereldwijde Netflix hit Adolescence spreken mensen en media massaal over de manosfeer. Dat is een (online) beweging van hetero mannen die zich uiten over mannelijkheid en zich uitspreken tegen feminisme. In video's leggen mannen uit wat het betekent om 'een echte man' te zijn. Sommige video's zijn redelijk onschuldig, bijvoorbeeld wanneer een man uitlegt dat je meer testosteron aanmaakt als je geen onderbroek draagt. Andere video's zijn misogyn en gevaarlijk en leiden zelfs tot misdrijven. De beweging wint terrein op sociale media.

Hoe dragen platformen daar aan bij?

Argos, Data School (Universiteit Utrecht) en de Groene Amsterdammer deden onderzoek naar de manosfeer in Nederland. Ze lieten robot-accounts met jongensnamen en een ingestelde leeftijd van vijftien, rondscrollen op TikTok. De accounts kregen als opdracht om langer te kijken naar video's over onderwerpen als mannelijkheid, dating, discipline en doorzettingsvermogen. Negen van de twaalf accounts kwamen aan de randen van de manosfeer terecht. Accounts die naar fitnessvideo's keken, kregen al gauw bredere boodschappen over mannelijkheid te zien. Motiverende quotes werden al gauw dating adviezen over communicatie tussen mannen en vrouwen. De conclusie van het onderzoek: binnen vijfhonderd video's zit een tienerjongen die geïnteresseerd is in dergelijke onderwerpen in een fuik van giftige mannelijkheid.

Dat vinden we zorgelijk, maar het is geen verrassing. Platformen verdienen namelijk meer geld aan gebruikers die langer op het platform blijven hangen, omdat zij meer advertenties te zien krijgen. Aanbevelingsalgoritmes worden ingezet om gebruikers zo lang mogelijk vast te houden. In de praktijk blijkt dat extreme content daardoor vaak komt bovendrijven: dat triggert mensen en houdt ze op het platform. Het is dan ook te verwachten dat jongens redelijk snel die extreme manosfeer in worden getrokken op sociale mediaplatformen. En dit is lang niet het enige fuik: TikTok gebruikers kunnen ook in een eetstoornis rabbit hole terechtkomen als ze geïnteresseerd zijn in diëten.

De algoritmen van sociale media gaan dus goed op extreme content, of dat nou manosfeer content, eetstoornis content of juist extreem enge haaien filmpjes of extreemrechtse politieke content betreft. En extreme content is zelden goed voor de maatschappij: het leidt tot extreme denkbeelden, polarisatie (iedereen ziet een ander uiterste) en in de ergste gevallen tot misdrijven.

Hoe lossen we dit op?

De oplossing ligt niet in het verbannen van prominente manosfeer figuren als Andrew Tate; die wordt wel weer opgevolgd door een ander. De oplossing zit in de kern van het probleem: die aanbevelingsalgoritmen die extreme content laten boven drijven. Wij geloven in het aanpakken van het systeem, in plaats van de symptomen. Als de manosfeer niet meer zo makkelijk in iemands feed kruipt, worden jongens er niet meer zo snel aan blootgesteld. Dan voorkomen we extreme denkbeelden en de gevolgen daarvan.

Die aanbevelingsalgoritmen moeten dus anders, als het even kan in de aangekondigde Europese Digital Fairness Act. Volgens Bits of Freedom zou er een verbod moeten zijn op geprofileerde aanbevelingsalgoritmen, die gebaseerd zijn op tracking en het verhogen van time-spent en interactie als doel hebben. Ook moeten platformen gebruikers een keuzemenu aanbieden met verschillende typen aanbevelingsalgoritmen, bijvoorbeeld op basis van chronologische volgorde, opgegeven interesse of juist gericht op het bieden van nuance. Ook derde partijen zouden aanbevelingsalgoritmen moeten kunnen ontwerpen, die iedereen moet kunnen gebruiken. Dan zou een developer bijvoorbeeld een TikTok aanbevelingsalgoritme kunnen schrijven dat als doel heeft om mensen een breed beeld van maatschappelijke ontwikkelingen te geven. Dit soort regels lossen een hele hoop problemen op, waaronder het gemak waarop jongens in de manosfeer terechtkomen.