Eind augustus gingen een aantal nieuwe platformregels in: de allergrootste platformen moeten nu voldoen aan regels die specifiek voor hen gemaakt zijn door de Europese Unie. Dat is een apart hoofdstuk uit de Digital Services Act (DSA) voor Very Large Online Platforms and Search engines en geldt voor de 19 grootste platformen.

Sociale media als Instagram, Twitter, Linkedin en Facebook, maar ook aan andere platformen als Booking.com en de Google zoekmachine, allemaal moeten ze zich houden aan de DSA. Veel regels hebben nu (nog) geen invloed op gebruikers, maar de regels om je feed aan te passen en inzicht te krijgen in advertenties wél. We zetten voor je op een rijtje wat er voor jou verandert en hoe je die nieuwe opties kunt gebruiken!

Niet-gepersonaliseerde feed

Grote platformen moeten een aanbevelingsalgoritme, of feed, aanbieden die niet is gebaseerd is op profilering. Dat is top, want profilering leidt tot manipulatie, filter bubbels en social mediaverslaving. We zetten alternatieve feeds van een aantal platformen voor je op een rijtje en leggen je uit hoe je die kunt instellen.

• Op Instagram kun je een feed krijgen met daarop alleen posts van de mensen die jij volgt, op chronologische volgorde. Dat doe je door in de app linksboven op "Voor Jou" te klikken en dan "Volgend" aan te klikken. Let op: dit moet je elke keer dat je de app opent opnieuw aanklikken (heel irritant vinden we dat).
• Op Facebook kun je ook een feed krijgen met daarop alleen posts van de mensen die jij volgt, op chronologische volgorde. Die is nog iets moeilijker te vinden: via menu ga je naar "overzichten" en vervolgens klik je op "vrienden". Ook dit moet je elke keer dat je de app opent opnieuw aanklikken (wederom: irritant).
• Op TikTok kan je kiezen voor een feed die gevuld is met "populaire" content. Dat doe je door lang op het scherm te drukken, in dat menu te kiezen voor "feeds beheren" en dan "gepersonaliseerde feeds" uit te zetten. Je krijgt dan voortaan in plaats van de 'Voor Jou'-pagina, de 'Populair'-pagina. De 'Volgend' en 'Vrienden' feeds van TikTok worden in chronologische volgorde getoond.
• Op Linkedin kun je rechts bovenin je feed kiezen voor 'Recentst' in plaats van 'Relevantst'. Ook dit moet je elke keer dat je de site of app opent opnieuw doen (zucht).
• Op Twitter/X kan je bovenaan je feed kiezen tussen 'Voor jou' en 'Volgend'. Dat zijn tweets van mensen die je volgt, op chronologische volgorde.
• Op YouTube (shorts) krijg je bij abonnementen de video's en shorts van de accounts waar je geabonneerd op bent in chronologische volgorde.
• Op andere platformen kan je meestal kiezen uit verschillende volgordes, bij webshops kun je bijvoorbeeld meestal, naast 'relevantie', kiezen voor 'prijs hoog naar laag' 'prijs laag naar hoog'.

Advertentie transparantie

Door de nieuwe regels moeten grote platformen transparant zijn over hun advertenties. Je kunt meer inzicht krijgen in wie of wat er achter een advertentie zit, en waarom je deze te zien krijgt. Het is best interessant om eens te bekijken waarom een advertentie nou juist bij jou is terecht gekomen. We leggen je uit hoe en waar je die transparantie vindt op een aantal grote platformen.

• Meta's Instagram en Facebook: bij gesponsorde posts op Instagram kun je rechtsboven op de drie puntjes klikken. Je kunt dan kiezen voor 'Waarom zie je deze advertentie?'. Dan zie je dat de adverteerder mensen zoals jij wil bereiken van een bepaalde leeftijd, een bepaald geslacht of een bepaalde locatie. Ook zie je soms dat de adverteerder mensen zoals jij wil bereiken die een bepaalde interesse hebben getoond (bijvoorbeeld in onderwerpen als 'Interieurontwerp' of 'Eten, Koken en meer' of 'Opvoeding'). Je kunt vervolgens ook doorklikken naar die advertentie in de advertentiebibliotheek om erachter te komen wie de adverteerder is, wie heeft betaald voor de advertentie, hoeveel accounts de advertentie heeft bereikt en op welke locatie, leeftijd en geslacht deze is gericht.

• Op Google diensten zoals de Google zoekmachine of YouTube kun je door op de drie puntjes of de (i) te drukken, naar 'my ad center'. Je krijgt dan informatie over de advertentie en adverteerder, en informatie over waarom je een advertentie ziet: vanwege leeftijd, zoekterm, tijd of dag, geslacht, locatie of de video die je bekijkt. Er staan ook categorieën die gebruikt zijn om advertenties te tonen, zoals 'Parental Status' of 'Google's estimation of your interests, based on your activity while you were signed in to Google'. Opvallend is dat Google geen invulling geeft van op welke leeftijd, locatie of parental status een advertentie is gericht. Ook geeft het platform niet aan welke interesses en activiteiten hebben geleid tot het tonen van juist die advertentie.

• Op TikTok is advertentie informatie een beetje verborgen. Als je op het share-pijltje drukt kun je kiezen voor 'over deze advertentie'. Je ziet dan bijvoorbeeld op welke leeftijd en locatie de advertentie is gericht. Ook zie je dat de advertentie is gericht op 'systeemgegevens zoals aparaattype en besturingssysteem' en 'je activiteiten op en/of buiten TikTok, afhankelijk van je instellingen voor personalisatie van advertenties'. Wat dat precies inhoudt legt TikTok niet uit.

• Op Linkedin kun je op de puntjes rechtsboven een advertentie klikken om vervolgens te klikken op 'Waarom krijg ik deze advertentie te zien?'. Je ziet dan dat de adverteerder leden wil bereiken met locatie, opleiding of functietitels zoals de jouwe. Maar ook "interesses hebben zoals die kunnen worden afgeleid van uw activiteiten. Als je daar weer door klikt, zie je over welke interesses het gaat (bijvoorbeeld 'Agricultuur en landbouw').

• Op Twitter/X kun je bij gesponsorde tweets rechtsboven, naast het woord 'Ad', op de drie puntjes klikken. Je klikt dan op 'Why this ad' en krijg informatie over waarom juist jij juist die advertentie te zien krijgt. Bijvoorbeeld omdat de adverteerder een bepaalde leeftijdsgroep op een bepaalde locatie wil bereiken.

To be continued...

Naast bovenstaande regels, zijn er natuurlijk ook nog regels ingegaan waar jij misschien niet direct iets van merkt. Zo moeten platformen hun risico's in kaart brengen en maatregelen daartegen nemen. Maar vanaf februari gaat er nóg een hele set regels aan, waar gebruikers zoals jij ook veel aan zullen hebben. Tegen die tijd houden we je natuurlijk op de hoogte van de nieuwe regels en hoe je deze het beste zelf kan gebruiken.

Meer weten over onze strijd tegen de grote platformen?

Abonneer je dan nu op onze platformnieuwsbrief!