Nederland heeft beloofd zich te verbinden aan een nieuw internationaal verdrag over gegevensbescherming, Conventie 108+. Het bijzondere aan dit verdrag is dat het ook geldt voor gegevens die worden verwerkt in het nationale veiligheidsdomein. Een domein dat tot nu toe altijd werd uitgesloten. Wat betekent dat voor de Nederlandse wetgeving?

Het einde van nationale veiligheid als geitenpaadje

Het verdrag steekt een stokje voor het roepen van nationale veiligheid om onder regelgeving uit te komen. Zoals we dat bijvoorbeeld zagen gebeuren bij de NCTV-wet.Wij lieten ons in de Tweede Kamer horen tegen dit voorstel Daar werden onder het mom van nationale veiligheid rechten van burgers buiten toepassing verklaard. Terwijl de NCTV zich dan weer onttrok aan de regels die daar gelden voor het toezicht. Die vlieger gaat straks niet langer op. Ook binnen dit verdrag is nationale veiligheid nog een grond om bepaalde regels uit te zonderen, maar het stelt goed en effectief toezicht verplicht voor het gehele nationale veiligheidsdomein. Welke instantie zich daar ook op begeeft.

Effectief toezicht heeft doorzettingsmacht

Alleen het hebben van een toezichthouder is niet genoeg. Om effectief toezicht te kunnen houden moeten toezichthouders ook kunnen onderzoeken én ingrijpen als dat nodig is. Bindende bevoegdheden dus. Staten die het verdrag ondertekenen kunnen dit beperken, maar alleen zolang er nog voldaan wordt aan "effectief toezicht". Wat dat precies is hebben de beide toezichthouders op de geheime diensten, die als geen ander weten hoe toezicht binnen het nationale veiligheidsdomein werkt, als volgt verwoord:Zij schreven een memo over wat dit verdrag betekent voor het toezicht binnen het nationale veiligheidsdomein

Het Nederlandse toezicht op de geheime diensten moet op de schop

Zoals de toezichthouders hier al schrijven is het maar zeer de vraag of er wel sprake is van "effectief toezicht" zonder doorzettingsmacht over de gehele linie. In elk geval lijkt dat geen duurzaam ontwerp op te leveren. De rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) die invulling geeft aan dit criterium ontwikkelt immers door en stelt steeds hogere eisen aan het toezicht.Drie wetenschappers analyseerden deze rechtspraak en pleitten voor bindend toezicht Een wijze keuze dus, om daar alvast op vooruit te lopen bij het herzien van de wetgeving voor de inlichtingendiensten en het toezicht daarop.

Een slimme wet(gever) is op de toekomst voorbereid

Het Verdrag stelt minimumeisen, dus laat alle ruimte om méér te doen dan in het verdrag staat. Ons kabinet zou een voorbeeld moeten willen zijn, en voorsorteren op een verdergaand stelsel, zodat de wetgeving rondom onze geheime diensten en het toezicht deze keer écht nog een tijdje mee kan. Nederland zou wat ons betreft dus alle toezicht op de geheime diensten de mogelijkheid moeten geven tot ingrijpen als dat nodig is. Dat is niet alleen chique, maar ook duurzaam.