Het is altijd spannend waar we eindigen als het kabinet iets wil gaan doen aan ongewenste of onrechtmatige afbeeldingen of video's op het internet.

De minister van Justitie en Veiligheid wil, op verzoek van de Tweede KamerLees hier de motie, die was ingegeven door een petitie van Peter R. de Vries, een meldpunt voor slachtoffers van ernstige privacyschendingen op internet oprichten. Slachtoffers kunnen daar dan terecht voor advies en om de privacyschending snel beëindigt te krijgen. De instantie moet ook helpen met het opstarten van een strafrechtelijk traject. Dat is op zichzelf zinnig, want het is inderdaad vaak moeilijk om beeldmateriaal verwijderd te krijgen. De inrichting van zo'n meldpunt moet zorgvuldig gebeuren, omdat het risico op censuur reëel is.

Ongewenst, onrechtmatig en strafbaar

Het is belangrijk om een goed onderscheid te maken tussen verschillende soorten informatie: ongewenst, onrechtmatig en strafbaar. Die laatste gaat over informatie die in strijd is met de wet. Denk aan een filmpje waarin een groep mensen wordt gediscrimineerd. Het is dan aan de overheid om die informatie te laten verwijderen en de uploader op te sporen en te vervolgen. Als het gaat om de inbreuk op iemands privacy, bijvoorbeeld door iemands adresgegevens ongevraagd te delen, dan is dat iets tussen burgers onderling. Dat betekent ook dat de overheid hierin geen rol speelt, anders dan ervoor zorgen dat die burgers zo goed mogelijk hun recht kunnen halen. Ongewenste informatie is informatie die niet strafbaar of onrechtmatig is. Die informatie is misschien niet fijn om naar te kijken, maar kan juridisch gewoon door de beugel.

De overheid heeft dus een actieve rol als het gaat om de bestrijding van strafbare informatie. Dat proces is van allerlei waarborgen voorzien, waaronder de toetsing door een rechter. Zijn die waarborgen er niet, dan is er het risico op censuur. Dan laat de overheid informatie verwijderen omdat ze die informatie onwenselijk acht, terwijl die informatie niet aantoonbaar strafbaar is. (En dat is een reëel risico: denk maar aan de blokkadeDie blokkade is censuur, want in een vrij land bepaalt niet de overheid welke websites jij wel of niet mag bekijken. van de Russische staatsmedia.)

Eens op het internet...

Helaas is het niet altijdNabestaanden nemen soms niet meer de moeite om de beelden verwijderd te krijgen: het is onbegonnen werk even makkelijk om onrechtmatige informatie verwijderd te krijgen. Een filmpje, zeker als het tendentieus of schokkend is, verspreid zich razendsnel. En juist de informatie die je als slachtoffer graag verwijderd wilt zien, blijft hardnekkig op het internet staan. Als je de publicatie wilt tegen gaan, moet je eerst kunnen aantonen dat het filmpje inderdaad inbreuk maakt op je rechten. Daarna zul je al die verschillende platformen moeten aanschrijven. Die soms in het buitenland gevestigd zijn. En als het tegenzit moet je tegen elk van die platformen ook nog eens juridische procedures starten. Dat kost erg veel tijd, energie en geld. En het overkomt je vaak op een moment je daar al helemaal ruimte niet voor hebt.

Dat de minister slachtoffers wil helpenDe minister benoemde het meldpunt in een antwoord op vragen uit de Tweede Kamer, is natuurlijk ontzettend fijn. Zo'n meldpunt kan voor slachtoffers uitzoeken bij welke partijen het slachtoffer moet aankloppen om informatie te laten verwijderen. Of om uitleg te geven over de juridische procedures die mogelijk zijn. Zo'n meldpunt kan ook helpen het proces voor het verwijderen van informatie te stroomlijnen. Bijvoorbeeld door afspraken te maken met internetproviders en platformen. En idealiter doet zo'n meldpunt ook nog eens iets aan preventie.

Een meldpunt is geen rechter

Maar wat het meldpunt niet zou moeten doen, is op de stoel van de rechter gaan zitten. Want daar hebben we nu juist de rechter al voor. Het zou dus niet moeten zijn dat het meldpunt zelf bepaalt of de informatie onrechtmatig of strafbaar is. Als het meldpunt helpt om informatie te verwijderen door zelf te bemiddelen, door bijvoorbeeld namens het slachtoffer een verzoek tot verwijdering aan een platform te sturen, dan kan dat alleen als het meldpunt volstrekt onafhankelijk van de overheid is. Ook kan het meldpunt een platform alleen vragen om informatie te verwijderen, niet dat afdwingen. (Tenzij de informatie aantoonbaar onrechtmatig is, bijvoorbeeld na een uitspraak van een rechter. Maar zo'n uitspraak is ook altijd weer sterk afhankelijk van de context.)

Uitingsvrijheid als slachtoffer

Kortom, we zijn benieuwd naar de plannen van de minister. We hopen dat de minister slachtoffers helpt om sneller en makkelijker hun recht te halen. Want dat is hard nodig. Maar we hopen ook dat de minister scherp heeft waar de overheid wel of niet een rol heeft. En dat verwijdering alleen afgedwongen moet kunnen worden als er aantoonbaar sprake is van strafbare of onrechtmatige informatie. En het is onze rol om de minister daar scherp op te houden. De minister moet slachtoffers helpen, maar mag geen nieuwe maken. Slachtoffers helpen mag geen censuur betekenen.