Tijd voor tegenmacht
U vraagt naar hoe we publieke waarden kunnen beschermen. In een situatie waarin er één partij dominant is over anderen moet je tegenmacht organiseren. Er zijn drie oplossingsrichtingen mogelijk:
Je kunt de ondergeschikte partij beschermen tegen de dominante partij. Hier is Europa van groot belang. Wetgeving zoals de AVG is een goed begin. Op dit moment is het belangrijk dat de nieuwe Electronic Commerce richtlijn niet kapot wordt gelobbyd door Silicon Valley. Het is essentieel om publieke waarden centraal te stellen bij het ontwerpen van wetgeving. Als dit onvoldoende gebeurt dan kun je de techgiganten nog dominanter maken (zoals helaas bij de vernieuwing van de auteursrechtenrichtlijn is gebeurd).
Je kunt de dominante partij verzwakken. Het fatsoenlijk handhaven van mededingingsbeleid is één manier om dat te doen. Dat moet dan wel van focus veranderen. Het recht moet daarbij niet het perspectief nemen van de consument, maar dat van de burger. De vraag is niet of de gebruiker commercieel benadeeld wordt, de vraag is of publieke waarden onder druk komen staan.
En je kunt de ondergeschikte partij versterken. In een vrije samenleving is dit de beste optie. Pluriformiteit is een sterke garantie voor vrijheid. De Europese privacyregels zorgen er bijvoorbeeld voor dat behavioral advertising zijn beste tijd heeft gehad. Er is dus ruimte voor alternatieve (business)modellen en die kunnen door de overheid op alle niveaus gestimuleerd worden. Dat maakt het ook extra wrang dat bij deze discussie vandaag – over de datasamenleving en de democratie – de helft van de vertegenwoordiging uit het bedrijfsleven bestaat uit grote Amerikaanse techgiganten. En dat het perspectief van vrije/open source software – de enige software met een garantie tegen dominantie – volledig ontbreekt.
Samenvattend: dominantie is het probleem in dit datatijdperk, en vrijheid is het slachtoffer. Tijd voor het organiseren van tegenmacht.