Gisteren was het zover: we stonden in de rechtbank tegenover Meta. Onze inzet: als gebruiker moet je een eerlijke keuze hebben over de informatie die je voorgeschoteld krijgt op Facebook en Instagram. Dat is belangrijk voor een goed functionerend publiek debat, zeker in tijden van verkiezingen. Meta zegt juist dat het al heel veel doet, is dat dan niet genoeg?

Het korte antwoord is: nee, absoluut niet.

Tijdens de zitting refereerden we aan de nieuwe strategie tegen desinformatie van de Ierse mediatoezichthouder. Desinformatie is iets van alle tijden, zegt die toezichthouder. Machthebbers hebben altijd al desinformatie als wapen ingezet voor financieel gewin, politieke invloed en sociale vooruitgang. Maar hoe die desinformatie in de attention economy - waarin de aandacht van de gebruiker een grondstof is - verspreid wordt, is wél nieuw. In de woorden van de toezichthouder: met gebruik van persoonsgegevens en algoritmen worden angsten en zorgen van mensen uitgebuit en dat leidt tot een verstoring van het publieke debat en verdeeldheid in de maatschappij.

Meta probeerde de rechter ervan te overtuigen dat ze al veel maatregelen neemt om de beïnvloeding van verkiezingen tegen te gaan. Dat zal best, maar vrijwel al die maatregelen zijn gericht op het ingrijpen op losse stukjes desinformatie. We willen best geloven dat Meta een post waarin wordt beweerd dat je beter twee vakjes op je stembiljet rood kunt kleuren, snel verwijderd. En dat Meta in de aanloop naar de verkiezingen een paar keer naar de verkiezingswebsite van de Rijksoverheid verwijst.

Maar dat is niet waar die toezichthouder en heel veel anderen de grootste risico’s zien. Meta kiest er ook bewust voor om niets te doen om de uitbuiting van angsten en zorgen van mensen te stoppen. Wat ze dan wel bieden? Een “ervaring”, houdt Meta de rechter heel eufemistisch voor. Begrijpelijk, want haar profilerende tijdlijn met content waarmee ze jouw aandacht zo lang mogelijk vasthoudt is de kern voor haar verdienmodel. En omdat de gebruiker geen eerlijke keuze voor een andere tijdlijn heeft, heeft Meta een enorme invloed op het informatiedieet van haar gebruikers.

En daar is Meta het mee eens. Ze onderschreef eerder een gedragscode waarin staat:

The Signatories acknowledge the significant impact that recommender systems have on the information diet of users, and therefore recognise that recommender systems should be transparent and provide users with the possibility to modify at any time their preferred options for the way that information is recommended to them.

Als zo’n platform van Meta voor velen een belangrijke bron van informatie is, dan heeft de inrichting van de tijdlijn ook veel impact op het publiek debat. Daarom is het belangrijk dat gebruikers een eerlijke keuze krijgen.

Voor Meta kan die eerlijke keuze niet een probleem zijn. Tijdens de zitting beweerde Meta, heel arrogant, het beste te weten wat de gebruiker wil. Beter dan de gebruiker zelf. En dat “slechts 3,1 procent” van de gebruikers een tijdlijn wil die niet gebaseerd is op profilering. Hoe ze dat weet, weten we niet. Want tot nu toe heeft ze haar gebruikers geen eerlijke keuze geboden. Maar laten we, voor een kort moment, meegaan in die redenatie. Dan zou het ook geen probleem voor Meta moeten zijn om de gebruiker wél een eerlijke keuze te geven. Dat is immers wat we eisen. Want als 97 procent van de gebruikers wel graag een tijdlijn heeft die “angsten en zorgen van mensen exploiteert”, dan zullen ze daar ook wel voor kiezen als ze wél een eerlijke keuze krijgt? Toch?

En nu? Nu is het even afwachten. De rechter doet volgende week dinsdag 30 september uitspraak. Wij zijn vol vertrouwen.