We hebben een kort geding tegen Meta aangespannen. We eisen dat Meta gebruikers van Instagram en Facebook de mogelijkheid biedt om te kiezen voor een tijdlijn die niet gebaseerd is op profilering. Maar wat staat er eigenlijk precies in de wet?

Natuurlijk kan zo’n zaak niet zonder een juridische onderbouwing. Die is vastgelegd in de dagvaarding, waarvan een uittreksel is gepubliceerd op de website van de rechtbank. En alhoewel deze rechtszaak gaat over grote thema’s, zoals de verkiezingen en het publieke debat, is het juridisch gezien in de basis best klein en eenvoudig. En hoewel de wet soms erg onleesbaar is, valt dat hier best mee. :)

Tijdlijn en profilering

Voordat je verder leest, is het goed om te weten dat wat wij een feed of tijdlijn noemen, voor juristen een aanbevelingssysteem heet. Ook niet zo gek, want dat is immers wat er op een tijdlijn gebeurt: bepaalde content wordt aanbevolen aan de gebruiker, ten koste van andere content. Vaak is dat gebaseerd op profilering. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) definieert dat als “elke vorm van geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens waarbij [...] bepaalde persoonlijke aspecten [...] worden geëvalueerd”. Dat gebeurt om “[diens] [...] economische situatie, gezondheid, persoonlijke voorkeuren, interesses, [...] gedrag [...] te analyseren of te voorspellen.” Kortom, platformen gebruiken aanbevelingssystemen gebaseerd op profilering om een voorspelling te maken van de content die jouw op het platform houdt.

De Digital Services Act

De Digital Services Act (DSA) reguleert onder andere online informatie en de rol van platformen. Zo is in artikel 38 bepaalt dat “[...] aanbieders [...] die gebruikmaken van aanbevelingssystemen ten minste één optie aan[bieden] voor elk van hun aanbevelingssystemen dat niet gebaseerd is op profilering [...]".

Dus overal waar een platform een tijdlijn aanbiedt die gebaseerd is op profilering, moet ook een tijdlijn worden aangeboden die op een andere manier is samengesteld. Bijvoorbeeld een tijdlijn met content van de gebruikers die jij volgt op chronologische volgorde.

In artikel 27 van diezelfde wet stelt de wetgever dat “aanbieders [...] een functionaliteit ter beschikking [stellen] die de afnemer [...] de mogelijkheid biedt zijn voorkeursoptie te allen tijde te selecteren en te wijzigen. [...]".

Met andere woorden; als een platform verschillende tijdlijnen aanbiedt, moet jij als gebruiker je voorkeur kunnen opgeven en dus kunnen instellen welke tijdlijn je wilt zien. Bovendien moet je die keuze kunnen veranderen.

Ook relevant in onze zaak is artikel 25. Daarin staat: "Aanbieders [...] ontwerpen, organiseren of beheren hun online-interfaces niet zodanig dat zij de afnemers [...] misleiden of manipuleren of hun vermogen om vrije en geïnformeerde beslissingen te nemen, anderszins wezenlijk verstoren of ondermijnen."

Jij moet als gebruiker dus een eerlijke keuze krijgen. Het platform mag niet zodanig ontworpen zijn dat jij iets doet wat je eigenlijk helemaal niet wilt. Je herkent dat vast: vooraf aangevinkte opties in een keuzemenu, liegen over de beschikbaarheid van een product, of het opzeggen van een abonnement dat moeilijker is dan het aangaan ervan.

Overtreding

Meta overtreedt al die regels. Dat lieten we je al zien in onderstaande video. Op dertig seconden zie je hoe het logo van Instagram eigenlijk ook een menu blijkt te zijn. De tijdlijn die niet gebaseerd is op profilering, kun je dus maar moeilijk vinden. En hoewel niets erop wees dat dit logo een menu is, wijst wanneer je er op hebt geklikt wel een grote pijl terug. Je kunt deze tijdlijn ook niet als voorkeursoptie instellen. Op 45 seconden zie je bovendien hoe, als je voor de alternatieve tijdlijn hebt gekozen, je meteen een deel van je navigatie verliest. Je kunt alleen naar je favoriete accounts en direct messages via de op profilering gebaseerde feed.

Een helder juridisch verhaal, wat ons betreft. Hoe Meta haar platformen heeft ingericht is in strijd met de wet. We gaan er vanuit dat de rechter dat ook zo ziet. We houden je natuurlijk op de hoogte.