Coördinator, blijf bij je leest
Het wetsvoorstel van minister Grapperhaus zou de illegale surveillance van de NCTV moeten legaliseren. Niet als het aan ons ligt.
Fabio Ballasina on Unsplash
Foute praktijken los je niet op met een reparatiewetje
De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) hield jarenlang burgers op sociale media in het geniep in de gaten. Vanachter nepaccounts en een apart opgetuigd, 'vuil' IT-systeem dat niet naar de overheid te herleiden is.
Maar ze werden betrapt, door onderzoeksjournalisten van NRCLees hier het artikel in NRC. Dat moet wel consequenties krijgen, zou je denken. Maar nee, Minister Grapperhaus kwam gehaast aanrennenLees hier ons persbericht over het overhaaste wetsproces met een reparatiewetje om deze illegale surveillance-praktijken te legaliseren.
Dat reparatiewetje stuitte op een hoop bezwaren. Van ons, maar ook de Autoriteit PersoonsgegevensLees hier het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens en de Raad van StateLees hier het advies van de Raad van State veegden er de vloer mee aan en adviseerden het voorstel in toenmalige vorm niet in te dienen.
“Dit wetsvoorstel zet de deur open voor een surveillancemaatschappij. Waarbij op grote schaal, en zonder goed toezicht, allerlei gevoelige informatie over burgers wordt verzameld en gedeeld met andere organisaties. En zonder dat mensen zich goed kunnen verweren, bijvoorbeeld via de rechter.”
We willen geen derde geheime dienst
De minister heeft wat cosmetische veranderingen aan het voorstel aangebracht die in geen verhouding staan tot de fundamentele kritiek die hij erop kreeg.
Het grootste probleem is dat dit voorstel de NCTV de bevoegdheid geeft om uitingen van burgers op het internet te analyseren en dit te delen met andere overheidsinstanties. Hierbij mag de NCTV onder valse naam accounts op sociale media aanmaken om burgers in de gaten te houden. De NCTV gedraagt zich hiermee als een inlichtingendienst, terwijl zij een coördinator is.
Er wordt ons verzekerd dat deze bevoegdheid zal worden ingezet om "trends en fenomenen" te signaleren, analyseren en duiden. Dus echt waar, heus, geen individuen. Maar in de toelichting op de wet blijkt dit al snel te rammelen. Voor die analyse van trends en fenomenen zijn namelijk uitingen erg relevant, en uitingen worden nou eenmaal gedaan door personen. Het lijkt er dus meer op dat de zogenaamde "trends en fenomenen" zullen worden gebruik als filter om te bepalen welke burgers de speciale aandacht van deze heus-niet-inlichtingendienst zullen krijgen.
Wij hebben even een analyse losgelaten op de trend van oprukkende overheidsmacht en het fenomeen van een derde inlichtingendienst en zonder te benoemen over wie dit precies gaat kunnen we zeggen dat we hier op tegen zijn.
Deze dienst treedt aan alle kanten haar boekje te buiten
Dat de NCTV moeite heeft zich te beperken tot haar coördinatierol blijkt uit de vele schandalen die de afgelopen tijd uit onderzoeken van de NRC naar voren komen. Hier meet de dienst zich telkens andere functies aan zonder dat zij hiertoe bevoegd is en die vergaand ingrijpen op de rechten en vrijheden van burgers.
Marechaussee, politie en inlichtingendiensten bedankten ervoor, maar de NCTV stond klaar om de rol van informatie-witwasserLees hier het onderzoek van NRC waarin dit uitkwam op zich te nemen en zo de illegale surveillancepraktijken van het Land Information Manoeuvre Center (LIMC) van Defensie mede mogelijk te maken, terwijl de NCTV niet eens de grondslag had om dat zelf te doen. Ze was de geldschieterLees hier het onderzoek van NRC waarin dat naar voren komt achter de onrechtmatige onderzoeken van gemeenten waarbij private bedrijven werden ingehuurd om zonder aanleiding te infiltreren in moskeeënLees hier wat wij daar eerder over schreven. En ze hield zelf jarenlang in het geniep en zonder bevoegdheid burgers op sociale media in de gatenLees hier het onderzoek van NRC waarin dat naar voren kwam. terwijl ze zichzelf verstopte achter nepaccounts en afdekkende computersystemen. Dat was geen misstap, maar een afgewogen strategieLees hier wat wij daar eerder over schreven van de top van de dienst.
Schoenmaker blijf bij je leest
De NCTV is in het leven geroepen omdat er behoefte was aan een coördinator binnen het nationale veiligheidsdomein. Het lijkt erop dat deze dienst een spoor van rechtsstatelijke vernieling achterlaat, overal waar ze zich buiten haar taak van coördinator begeeft. Het is tijd dat ze het verzamelen en analyseren van gegevens overlaat aan de diensten die daartoe bevoegd zijn, diensten waarop toezicht wordt gehouden.
Dan kan de Tweede Kamer dit wetstraject aangrijpen om de coördinatietaak van de NCTV beter uit - en vast te leggen en zo de burger te beschermen tegen dergelijke scope creep.