Nu de maatregelen langzaamaan worden versoepeld, moet goed in de gaten worden gehouden of het virus niet weer om zich heen grijpt. De regering ziet in verkeers- en locatiegegevens de heilige graal om snel te kunnen reageren als dit gebeurt. Terwijl het ministerie van Economische Zaken en Klimaat niet goed kan uitleggen waarom deze gegevens zo belangrijk zijn, wil zij al wel een verandering van de wet doorvoeren. Dat gaat zomaar niet.

Minister de Jonge wil, in de strijd tegen het coronavirus, telecomproviders verplichten verkeers- en locatiegegevensLees hier wat wij eerder schreven over dit voorstel van burgers te verstrekken. Verkeers- en locatiegegevens zijn informatie bijvoorbeeld over waar je bent en met wie je belt. Omdat dit onder huidige wetgeving niet is toegestaan, moet de Telecommunicatiewet gewijzigd worden.

Rookgordijn of technisch wondermiddel?

Hoe mensen zich bewegen en waar ze vandaan komen zou wat zeggen over het mogelijke risico van de opleving van het virus. Bijvoorbeeld wanneer er een massa mensen op het strand ligt te zonnen, of een polonaise danst in een café. En als er veel toeristen op de Nederlandse terrassen vertoeven kan zo achterhaald worden uit welke landen de horecaliefhebbers komen en hen worden verzocht alsjeblieft weg te blijven. Althans, dat is de gedachte achterLees hier meer over de gedachten achter het voorstel in de memorie van toelichting het wetsvoorstel.

Maar deze gegevens zeggen niks over de daadwerkelijke verspreiding van het virus. Hebben we te maken met een rookgordijn of verwacht het ministerie echt dat deze gegevens op wonderbaarlijke wijze nieuwe "inzichten" zullen brengen? En is de verwerking van al deze gevoelige data werkelijk nodig om tot die “inzichten” te komen? Kunnen we inmiddels niet met behulp van de algoritmen in onze breinen voorspellen wanneer de treinen richting de stranden vol zullen zijn? Onze zuiderburen zijn toch al eerder verzocht de Nederlandse horeca te mijden? Op basis van welke data ging dat dan? Het is bizar dat het ministerie de wet zo ingrijpend wil veranderen, zonder daar goede argumenten voor te hebben.

Wij zien dit wetsvoorstel dan ook niet als onderdeel van de oplossing, maar als onderdeel van een groter probleem. In een te snelle greep naar technische wondermiddelen wordt de bescherming van onze rechten en vrijheden, geboden door de wet, te lichtzinnig opzij geschoven.

Behoud onze open en vrije samenleving

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat benadrukt dat het volgen van mensen echt niet de bedoeling is. Om dat te voorkomen worden gegevens gepseudonimiseerd en geanonimiseerd. Desondanks waarschuwt de Autoriteit PersoonsgegevensLees hier wat de Autoriteit Persoonsgegevens eerder schreef over dit wetsvoorstel ervoor dat er altijd een kans blijft bestaan dat de gegevens herleidbaar zijn tot individuen.

Maar zelfs als de gegevens anoniem zijn kan deze data verstrekkende gevolgen hebben voor individuen en de samenleving. Wat voor conclusies worden er getrokken op basis van de data? Hoe beïnvloedt dat beleid? Wordt er in bepaalde gebieden anders gehandhaafd? Worden mensen in bepaalde wijken (nog meer) gestigmatiseerd? Wat wordt er gedaan met volle kerken of een volle Dam waar gedemonstreerd wordt voor fundamentele rechten? Heeft de verstrekking van deze gegevens aan de overheid consequenties voor hoe we onze grondrechten kunnen uitoefenen? Het voor een ander doel gebruiken en misbruiken van gegevens zien we als een reëel risico. We vinden dat niet passen in een open en vrije samenleving.

Huiswerk voor het ministerie

Dat er maatregelen getroffen moeten worden om verspreiding van het virus tegen te gaan is volkomen duidelijk. Maar de crisis mag geen excuus zijn om maatregelen door te voeren die niet uit te leggen zijn. En dat is wat dit wetsvoorstel is: grootschalige gegevensverwerking zonder dat het ministerie fatsoenlijk beargumenteert waarom ze deze gegevens nu echt nodig heeft. Bovendien is de effectiviteit van het gebruik van deze data nog onzeker. Daar wijst ook de Raad van StateLees hier het advies van de Raad van State op in haar advies over het wetsvoorstel, waarin ze het ministerie terugstuurt met huiswerk. Wat ons betreft moet het ministerie allereerst uitleggen waarom het op deze wijze in kaart brengen van de bevolking noodzakelijk en proportioneel is. Zolang zij dat niet kan, mag dit wetsvoorstel de prullenbak in.