OM negeert rechter bij bevel blokkeren website
Vorige week haalde het Openbaar Ministerie (OM) honderden websites uit de lucht omdat er op één van die websites één strafbaar plaatje stond. De politie en het OM hebben de provider twee keer gevraagd de website te blokkeren zonder de bij wet verplichte voorafgaande rechterlijke toetsing. Dat zet jouw communicatievrijheid onder druk.
Wat is er gebeurd?
Alles draait om één enkel plaatje van koningin Beatrix met een strop om haar nek. De politie vond dat opzettelijke belediging van de koningin en dat is strafbaar gesteld in artikel 111 Sr. Het OM gaf de provider vervolgens het bevel de website ontoegankelijk te maken (op grond van artikel 54a Sr). Om aan het bevel te voldoen, kon de provider niet anders dan alle verkeer naar de server blokkeren. Daarmee werd niet alleen het bewuste plaatje ontoegankelijk, maar ook 112 andere websites en 142 mailinglists. Een grote inperking van de vrijheid van meningsuiting dus. Mag de overheid dat zomaar vragen?
Vragen staat vrij, maar niet voor de politie
De overheid mag alleen onder strikte voorwaarden onze vrijheid inperken. Jij hebt de vrijheid om alles te doen, tenzij de wet je dat verbiedt. Voor de overheid geldt dat precies andersom: zij mag niets, tenzij de wet dat expliciet toestaat. Als de politie iets gedaan wil krijgen, dan moet dat op grond van een wettelijke bevoegdheid. Aan het gebruik van die bevoegdheden zijn voorwaarden verbonden om er voor te zorgen dat alle belangen, waaronder jouw communicatievrijheid, op de juiste manier afgewogen worden. Het OM mag bijvoorbeeld niet zomaar vragen om informatie van een website te verwijderen. Iemand kan zich dan verplicht voelen om aan dat verzoek te voldoen, terwijl dat eigenlijk niet hoeft.
Artikel 54a Sr stelt dat een provider niet kan worden vervolgd als hij voldoet aan een bevel van het OM om informatie, zoals een website, ontoegankelijk te maken. Als voorwaarde geldt dat het bevel gegeven moet worden door een officier van justitie. Hij mag dat ook alleen als een rechter-commissaris daarmee ingestemd heeft. Er mankeert overigens het een en ander aan dat artikel, maar daar kom ik overmorgen op terug.
Eerst een vraag, dan pas het bevel
In deze zaak heeft het OM geprobeerd de website ontoegankelijk te maken zonder de waarborgen in acht te nemen die dat artikel stelt. De eerste poging was een (nachtelijk!) telefoontje naar de provider met het verzoek om de website ontoegankelijk te maken. De provider weigerde dat, waarop het verzoek nog eens telefonisch gedaan werd door een officier van justitie. Omdat ook daarmee niet aan alle waarborgen was voldaan weigerde de provider opnieuw. Een dag later werd de vordering van de officier van justitie, mét machtiging van de rechter-commissaris, alsnog per fax naar de provider gestuurd.
Ook is de vordering niet bepaald zorgvuldig opgesteld. Zo is bijvoorbeeld in de machtiging van de rechter-commissaris een verkeerd IP-adres vermeld. Zonder twijfel een tikfout, maar toch. Ook valt op dat in de vordering van de officier van justitie het adres van de afbeelding zelf niet is vermeld. Er wordt weliswaar verwezen naar het proces-verbaal, maar dat krijgt de provider niet te zien. Dat betekent dat de provider zelf op de website moet zoeken, om te zien of de afbeelding daar inderdaad op staat.
Zonder toetsing rechter-commissaris staat jouw vrijheid onder druk
Het is niet de eerste keer dat het OM probeert informatie te verwijderen zonder daarbij de vereiste waarborgen in acht te nemen. We schreven daar al eens eerder over. Destijds was een bevel gegeven zonder toestemming van de rechter-commissaris. De rechtbank verklaarde daarom dat het gegeven bevel ongeldig was en stelde verder in haar vonnis:
“De doelstelling van dit wettelijke kader is (ook) te voorkomen dat internet providers overgaan tot het toepassen van preventieve censuur, dat het recht op vrije meningsuiting zou kunnen aantasten, althans beknotten.”
Zo zien wij dat ook. Vragen staat vrij, maar niet voor het OM. Als het OM een website ontoegankelijk wil maken, dan moet ze dat vorderen en zich daarbij aan de wet houden. Anders loopt jouw communicatievrijheid gevaar.
Morgen: voor het OM is jouw communicatievrijheid slechts collateral damage.
Jan
Waarom kon de provider niet anders dan alle verkeer naar de server blokkeren? Serieuze vraag, heb geen verstand van die dingen.
De kop boven het artikel is mij een beetje te Telegraaf. Ongetwijfeld laakbaar handelen van politie en OM, maar “negeert rechter bij bevel” lijkt me niet juist.
Rejo Zenger
De provider heeft geen enkele rechten op de server zelf en beheert slechts de netwerkverbinding. Het beheer van de server is, in dit geval, volledig in de handen van de klant. Als de provider bevolen wordt om de toegang tot informatie op die server ontoegankelijk te maken, dan kan dat alleen door die het netwerk geheel of gedeeltelijk uit te schakelen. In dit geval werd het verkeer voor een bepaald IP-adres geblokkeerd. Daardoor werden alle websites (en andere diensten) achter dat ene IP-adres onbereikbaar. De websites op andere IP-adressen op die server waren wel nog gewoon toegankelijk.
Floris
De provider kreeg slechts een ip-adres voorgeschoteld met het gerechterlijk bevel deze te blokkeren. Omdat Ipv4-adressen tegenwoordig schaars zijn wordt door veel providers gebruik gemaakt van ‘shared hosting’, zodat meerdere sites op 1 ip-adres gezet kan worden. Nu: omdat de provider de inschatting had gemaakt dat het voor hun beter was tientallen klanten te duperen in plaats van pal te staan voor een stukje internetvrijheid en tegen censuur hebben ze de routing naar dat gegeven ip-adres geblokkeerd tot nader order.
R
Ik vond het erg frappant dat Geenstijl hierna dezelfde afbeelding op hun site plaatste – zonder enig gevolg. http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2012/04/om_dictatuurt_website_kapot.html, voor wie het bewuste plaatje wil zien. Alsof een krakersclubje minder rechten heeft dan een machtige weblog.
PinkShinyRose
Wat ik nog mis is dat ze er eerst 13 uur over gedaan hebben om het bevel te sturen, en vervolgens wel eisten dan het binnen 2 uur verwijderd was. Bovendien was er zogenaamd acuut actie vereist, iets wat voor een plaatje dat toch al op internet staat niet echt te onderbouwen is, zeker niet als het er al zolang op staat.
@Floris Ik begrijp van de medewerkers van de provider wel dat ze geen zin hadden om in de gevangenis te zitten voor het negeren van een gerechtelijk bevel omdat de mensenrechten in het geding zijn. Als het zou gaan om het recht op leven had ik daar trouwens minder begrip voor gehad. Bovendien is het probleem met martelaar zijn van censuur dat je verhaal gewoon weg kan worden gecensureerd.
De provider heeft al netjes de illegale verzoeken van het OM genegeerd. Het was in dit geval de rechter-commissaris die beter had moeten weten, die is er om dit soort onzinnige verzoeken te toetsen.
Rejo Zenger
@Floris: Goed dat je zo kritisch bent! In dit geval gaat het echter niet om shared hosting door de provider ( en waarbij de provider het beheer van de server doet). De klant doet zelf het volledige beheer van de server. De provider levert slechts de hardware van de server en zorgt dat deze server een verbinding met het internet heeft. De provider heeft geen toegang tot de server en kan slechts de netwerkverbinding beïnvloeden. Voor de provider is er dus ook sprake van slechts één enkele klant. Om aan het bevel te voldoen kón de provider niets anders dan het verkeer naar het bewuste IP-adres blokkeren.
Rejo Zenger
@R: Inderdaad een interessant gegeven. Nadat bekend werd dat de server ontoegankelijk gemaakt was vanwege dat plaatje, is dat plaatje op veel andere websites gepubliceerd. Dat is een bekend gegeven bij het proberen verstoppen of verwijderen van informatie op internet: dat heet het Barbara Streisand-effect.
Jan
@Rejo en Floris: Dank voor de toelichting!
R
Grrr, je site zal er maar staan
Dus altijd je site veelvuldig back-uppen en als het kan ergens een mirror klaar hebben staan.
Natuurlijk niet met strafbare dingen er op.
Zo kunen we hopelijk de …. overleven en het internet veilig stellen
Michael
Pfft… ik hoop dat er geen webwinkels ofzo op dat ene IP-adres stonden, anders wordt dat een mega-schadeclaim. En vervelende is dat wij als burgers dat netto zouden moeten betalen aangezien iemand bij justitie triggerhappy is…
Hawick
Normaliter ben ik heel erg kritisch over het OM.
Toch begrijp ik hier dat ze serieus probeerden in eerste instantie om alleen de gewraakte foto uit de lucht te halen. Ik beschouw de ‘collateral damage’ als ontzettend vervelend, maar niet wezenlijk anders dan schade omdat b.v. een heel winkelcentrum is afgezet na een schietpartij ergens in een zijgang.
Wat had moeten gebeuren is een dialoog tussen OM en provider om tot exactere localisatie te komen van de betrokken foto en dan in een overleg tussen OM [technische recherge] en provider te komen tot een work-around voor de andere websites.
Dit is niet anders dan dat we soms allemaal lang in een autofile staan na een ongeval omdat ook de technische recherche haar werk moet doen, voor we verder mogen.
Als de kleinste eenheid die de provider kan afsluiten zo groot is, dan mag ook de provider zich afvragen of ze wel voldoende ge-equipeerd is voor haar werk. Want ook bij b.v. een gehackte server die onderdeel is geworden van een bot-net moeten ze die selectief kunnen uitschakelen tijdens een d.o.s.-aanval.
In dit geval heb ik GEEN problemen met de handelswijze van het OM. De provider had al bij de eerste telefonische contacten als volgt kunnen reageren: “geef ons alle info over de locatie van de website, dan gaan wij vast inventariseren wat er allemaal moet worden gedaan om deze site uit de lucht te halen zonder onze andere klanten te schaden,terwijl jullie een machtiging van de rechter commissaris regelen. Op die manier kunnen we zowel snel als zorgvuldig reageren. U kunt XXX direct bereiken voor het doorgeven van de gevraagde gegevens en wij zorgen, zodra de machtiging binnen is, voor onmiddelijke afsluiting.”
En providers die knullige contracten hebben die niet voorzien in de mogelijkheid van selectief ingrijpen zijn naar mijn mening mede verantwoordelijk. Ik ben het dus niet eens met Rejo Zenger. Gezien de al zeer vergaande mate van overdracht van het beheer van een server beschouw ik het als een zeer vreemde zaak dat de service-provider geen clausule in haar contract heeft staan die o.a. dit soort situaties dekt. “Ich habe es nicht gewusst” is geen excuus. Het voorbeeld van een gehackte server en een d.o.s.-attack komt al te vaak voor. Ook worden er te vaak servers gehacked om een webpagina als onderdeel van een phishing scam toe te voegen. Ook dan zijn direct maatregelen noodzakelijk en moet de provider haar verantwoordelijkheden nemen.
En wat betreft R: Elk bedrijf moet een risico-analyse uitvoeren en voor veel bedrijven is automatische mirroring via een andere host/provider zowiezo al noodzakelijk. Een bedrijf die dat niet doet, heeft al dan niet bewust een zeker risico GENOMEN. En dan moet er achteraf ook niet te veel geklaagd worden.
Providers moeten m.i. zelf risico-analyses doen en per soort product ook een strategie op de plank hebben liggen om selectief klantenuit de lucht te kunnen halen.
Nogmaals: Justitie deed alleen haar werk. M.i. hebben juist anderen hun werk niet naar behoren gedaan.
Wat wel nuttig kan zijn is een dialoog aan gaan [providers vs justitie] over hoe deze procedure tegelijk
selectiever en gestroomlijnder kan worden geimplementeerd. Want een heel IP-adres uit de lucht halen lijkt me een paardemiddel. Vervolgens dienen de providers danhun contracten te bezien en eventueel te herzien.
anemoon
OM zou eens zo snel moeten reageren bij bijvoorbeeld kinderporno.
Rejo Zenger
@anemoon: Het is natuurlijk erg belangrijk dat de politie snel reageert, zeker als het om afbeeldingen van seksueel misbruik van kinderen gaat. Maar ook dan moet de politie goed nadenken welk middel zij wanneer inzet. In dat op zicht is deze zaak niet anders dan elke andere. Elke keer dat de politie een ingrijpend middel inzet, moet de politie afwegen of dat middel eigenlijk wel effectief is, of het middel in verhouding staat tot het probleem en of er geen andere manieren zijn om hetzelfde doel te bereiken maar waarmee minder inbreuk op grondrechten van betrokkenen. De politie moet snel reageren, maar ook zorgvuldig.