Bits of Freedom dient vandaag samen met acht andere organisaties - en op initiatief van AI Forensics - een klacht in tegen X bij meerdere toezichthouders. Onderzoek toont aan dat adverteerders hun advertenties op X kunnen richten op gevoelige persoonsgegevens, zoals politieke overtuiging, etniciteit en seksuele oriëntatie. Dat is sinds de invoering van de Europese platformwet, de Digital Services Act, verboden.

X biedt in haar advertentiemodel namelijk 'keyword targeting' aan. "Door targeting kunnen advertenties heel gericht getoond worden aan mensen of doelgroepen op basis van hun persoonlijke gegevens, zoals surfgedrag, locatie of voorkeuren," legt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom, uit. "Op X kunnen adverteerders mensen bereiken op basis van trefwoorden in hun zoekopdrachten, recente berichten en berichten waar ze interactie mee hebben. Tegelijkertijd kun je mensen ook uitsluiten van advertenties op basis van trefwoorden. Dit is verboden, want vaak bevatten die trefwoorden gevoelige gegevens die persoonlijke aspecten van iemands identiteit kunnen onthullen. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op discriminatie, schade en schendingen van de grondrechten van gebruikers."

Het onderzoek van AI Forensics waar de klacht op is gebaseerd, toont aan dat adverteerders op X advertenties richten op mensen met bepaalde politieke opvattingen of gezondheidsgegevens. Zo plaatste Shein (de fast fashion webshop) advertenties die gericht zijn op gebruikers met interesse in een Franse extreem-linkse partij en extreem-linkse leider. Oliemaatschappij Total Energies plaatste op hun beurt advertenties waarin gebruikers met interesse in politieke denkers uit de ecologie werden uitgesloten. En fastfoodketen McDonalds plaatste advertenties waarin gebruikers met interesse in de vakbond van McDonalds werden uitgesloten, evenals gebruikers die geïnteresseerd waren in antidepressiva en zelfmoord.

Bits of Freedom diende onlangs een vergelijkbare klacht in over LinkedIn. Beek: "Op LinkedIn konden adverteerders hun advertenties richten op groepsnamen die gevoelige gegevens bevatten. Volgens ons was hier sprake van eenzelfde inbreuk op de wet als nu bij X. Na het indienen van die klacht, gaven de toezichthouders ons gelijk: LinkedIn moest hier direct mee stoppen. Een win voor onze privacy! We gaan er dan ook vanuit dat deze klacht tegen X eenzelfde effect zal hebben."

De klacht is gezamenlijk ingediend door AI Forensics, Global Witness, European Digital Rights (EDRi), Stichting Bits of Freedom, Gesellschaft für Freiheitsrechte e.V. (GFF), VoxPublic, Panoptykon Foundation, Centre for Democracy and Technology Europe, en Entropy bij een aantal bevoegde instanties.

Noot voor de redactie, niet voor publicatie:

Het onderzoek van AI Forensics - When personal becomes profitable: sensitive targeting on X - is hier terug te vinden: https://aiforensics.org/work/sensitive-targeting-x

Voor vragen en toelichting is Lotje Beek bereikbaar via lotje@bitsoffreedom.nl.