Meta, moederbedrijf van Instagram en Facebook, heeft de afgelopen tijd opvallend veel accounts van mensen en organisaties in de genderrechten, queerrechten en abortusbewegingen afgesloten. Bij het verwijderen van die accounts lijkt het alsof Meta onvoldoende waarborgen heeft geboden. Het valt op dat Meta zich vaker beroept op technische fouten wanneer ze bepaalde, vaak progressieve, geluiden weghalen. Hoe dat zit, en wat er nu moet gebeuren, leggen we je uit.

Verwijderde accounts

Vorige week publiceerde the Guardian een artikel over een onderzoek van de Amerikaanse organisatie Repro Uncensored. Laatsgenoemde doet onderzoek naar sociale-media-accounts die worden beperkt. Het viel op dat Meta, moederbedrijf van Instagram en Facebook, de afgelopen twee maanden  opvallend veel accounts uit de gender- en queerrechten en abortushoek heeft beperkt. Accounts waren en zijn verwijderd of minder zichtbaar gemaakt (geshadowbanned). Een groot deel van die accounts was afkomstig uit Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk. In Nederland gaat het onder andere om het account van The Queer Agenda Amsterdam, een organisatie die queerfeesten organiseert. Repro Uncensored gaf aan dat zij dit jaar al 210 verwijderde accounts of strenge beperkingen op accounts hadden geconstateerd van accounts van groepen die zich bezighouden met gender, gezondheid en gerechtigheid, terwijl dat er vorig jaar "maar" 81 waren. Een flinke stijging dus, zeker de afgelopen maanden.

Instagram en Facebook zijn platformen van Meta, waarop zij zelf mogen bepalen wat er wel en niet toegestaan is - zolang ze zich aan de wet houden. Illegale content, zoals auteursrechtinbreuken of content met seksueel misbruik van kinderen, moet het platform verwijderen. Maar daarnaast mogen ze ook hun eigen regels opstellen. Zo weten we dat Meta geen vrouwentepels toestaat op haar platformen. Vrouwentepels zijn natuurlijk niet illegaal, maar wel verboden op Meta. Het verwijderen van mensen uit de queergemeenschap omdat ze queer zijn, is discriminatie en wettelijk verboden. Dat zou Meta dus niet mogen doen. Meta zegt zelf dat er geen sprake is van censuur. Volgens Meta waren de helft van de organisaties in strijd met Meta's richtlijnen, bijvoorbeeld rondom menselijke uitbuiting of medicijnen. De andere helft van de accounts waren verwijderd wegens een fout van het platform en zijn nu weer online.

Waarborgen en technische fouten

Wanneer Meta een account of content verwijdert of beperkt, zijn daar in de Europese Unie waarborgen aan verbonden. Sinds de komst van de Digital Services Act (DSA), moeten platformen zo'n beslissing uitgebreid motiveren én moet er altijd mogelijkheid tot bezwaar open staan. We hebben stukken van The Queer Agenda Amsterdam ingezien, waaruit we hebben kunnen opmaken dat Meta deze waarborgen niet of onvoldoende heeft geboden. Dat is in strijd met de DSA en ontoelaatbaar. Ook het account van trans non-binaire presentator Lara Billie Rense werd verwijderd. Meta liet hen weten te hebben vastgesteld dat diens account in strijd is met de servicevoorwaarden inzake wie Facebook kan gebruiken. Inmiddels heeft Lara Billie diens account weer terug door druk vanuit de media, maar ook hier ontbreekt het aan een heldere motivatie van Meta. 

Meta wijst ook op een fout waardoor een deel van de accounts was verwijderd. Dat is een excuus dat het platform vaker gebruikt, zeker sinds de herverkiezing van Trump in de Verenigde Staten. Rondom de inauguratie van Trump konden gebruikers op Instagram bijvoorbeeld niet meer zoeken op termen als Harris, Obama en #democrats. Ook toen was er volgens Meta duidelijk sprake van een technische fout. Daarnaast konden jongeren maandenlang niet zoeken op termen als #queer en #lesbianpride op Instagram. Meta sprak van een "foutje".  Het lastige is: we kunnen niet controleren of dat écht een technische fout is geweest, want Meta's platformen zijn niet transparant. Ze kunnen zich dus altijd achter een technische fout verschuilen. Maar het is wel opvallend dat, zeker het laatste jaar, juist stemmen van groepen waar Trump zich tegen keert, de dupe zijn van deze technische fouten. Juist deze groepen hebben het vaak zo hard nodig om elkaar (online) op te zoeken. Bewijzen dat dit bewust is, dat kunnen we bij Bits of Freedom niet, door de gesloten deuren van Meta.  Daarom moet de Europese Commissie, de handhaver van de Europese platformregulering, hier achter aan gaan. Laat Meta maar eens bewijzen dat er echt sprake is geweest van een technische fout. Ons zal het benieuwen

Wat moet er nu gebeuren?

Repro Uncensored blijft data verzamelen voor hun onderzoek. Dus, ben je of ken je iemand uit de gender, queer en abortusrechten beweging wiens account op Meta platformen is verwijderd? Laat het weten aan Repro Uncensored. Als je vermoedt dat Meta zich niet aan de Digital Services Act houdt, kun je altijd een klacht indienen bij de Autoriteit Consument en Markt als Nederlandse toezichthouder op deze wet. Daarnaast willen we organisaties op het hart drukken om zo onafhankelijk mogelijk te zijn van Big-Tech-platformen: verwijs áltijd naar je eigen website en/of nieuwsbrief of ga helemaal Weg van Big Tech. Wij kaarten deze kwestie aan bij de Europese Commissie, want Meta mag hier niet zomaar mee wegkomen.