De meeste maatschappelijke uitdagingen laten zich niet oplossen met brute kracht. Rejo schreef hier onderstaand stuk over dat eerder verscheen als voorwoord in onze tweewekelijkse nieuwsbrief.

Meld je aan voor onze nieuwsbrief

Dit artikel verscheen eerder als voorwoord van onze tweewekelijkse nieuwsbrief. Voortaan deze nieuwsbrief meteen in je inbox ontvangen? Schrijf je in via:

Je kent deze uitspraak vast: “als je enige gereedschap een hamer is, ziet elk probleem eruit als een spijker.” Evelyn refereerde er op deze plaats al eens eerder aan, met een verwijzing naar de kunstenaar Dullaart: “wat als je enige gereedschap een iPhone is?” Het concept beschrijft de automatische denkfout waarbij mensen de neiging hebben om problemen op te lossen met de middelen die ze het dichtst in hun handbereik hebben, zelfs als het middel niet het meeste geschikte is.

Technologie is vaak gemakkelijk te hanteren voor beleidsmakers, want net als een hamer lijkt het een krachtig stuk gereedschap. En dus wordt het gezien als de oplossing voor zo’n beetje alles. Ligt de technologie misschien ergens niet binnen handbereik, dan dragen de ontwikkelaars ervan het wel aan op een presenteerblaadje. Dat is precies waarom in Europa gedacht wordt dat je kinderen en jongeren kunt beschermen tegen seksueel geweld door mee te kijken met alle berichtjes van alle gebruikers van een platform. Dat is een hamer die aangedragen is door de makers van de technologie die daarvoor gebruikt moet gaan worden. Inmiddels is daar ook al veel over gezegd.

Hoewel technologie heel soms een oplossing kan bieden, introduceert ze vaak ook nieuwe problemen. Iedereen voelt aan dat kinderen en jongeren echt niet veiliger zijn wanneer platforms en overheden mee kunnen kijken met elk berichtje dat ze schrijven. En hoewel politie en supermarkten kunstmatige intelligentie inzetten als oplossing voor het ene probleem, introduceert of versterkt die inzet ook weer het probleem van discriminatie van bepaalde groepen mensen. (En nee, nog méér technologie lost dat niet op).

Maar wat het ook is: als je enige gereedschap een hamer is, dan ben je blind voor elk probleem dat je echt niet kunt zien als een spijker. Is het probleem zo fluïde als water, dan is het geen probleem. Je kunt het immers niet fixeren of vastslaan. Is het probleem zo fragiel en complex als een bloemetje, dan is het geen probleem. Want als je er op mept, hou je niet meer dan pulp over.

En dát is een probleem. De meeste maatschappelijke uitdagingen laten zich niet oplossen met brute kracht. Of het nu gaat om onvrede, klimaatverandering, terrorisme of seksueel misbruik van kinderen – ze zijn te complex voor simplistische oplossingen. Wie zich verdiept in seksueel geweld tegen jongeren ziet al snel dat een groot deel van dat misbruik plaatsheeft in huiselijke kring. Aldus de belangrijkste adviseur van het kabinet op dit onderwerp. Onderzoek laat zien dat dit soms verband houdt met ervaringen van tientallen jaren eerder.

Dát oplossen, is niet zo makkelijk. Dat zie je alleen al terug in de insteek van dat eerdergenoemde wetsvoorstel: het gooit kinderen en jongeren op één hoop, terwijl er een wereld van verschil is tussen beide groepen. Een zestienjarige kan zich seksueel aan het ontdekken en ontwikkelen zijn, terwijl dat bij een zesjarige onwaarschijnlijk is. Een hamer of een iPhone is als gereedschap niet geschikt. Dat vraagt om schroevendraaiers, pincetten en vergrootglazen.

Wat we nodig hebben in onze maatschappij is een verbreding van ons perspectief. Van ons arsenaal aan gereedschap. Technologie is soms nuttig of zelfs essentieel, maar vaak slechts ondersteunend – niet dé oplossing. Anders gezegd: het is belangrijk om eerst te vragen wat het probleem werkelijk is, voordat we het gereedschap erbij zoeken.