Hoe meer je van je eigen leven prijsgeeft, des te meer korting je krijgt op de huur. Dat is de premisse van een slimme wijk in Helmond. Minder betalen, maar wel een gemeentelijk handhaver die in je ontlasting neust en op basis daarvan “intervenieert”.

Een niet zo-slimme wijk

Helmond bouwt"De slimste wijk van de wereld lijkt voorlopig nog het meest op een mijnenveld." aan het idee van een niet-zo-slimme wijk. Vijftienhonderd woningen in een nieuwe woonwijk worden voorzien van een grote hoeveelheid sensoren. Die sensoren meten van alles, van geluid tot beweging en van lichtkwaliteit tot de ontlasting in het riool. De sensoren in de publieke ruimte krijgen hun thuis in een “sensorhotel”, al is dat vast permanenter dan de naam doet vermoeden. En wie in zijn eigen woning gastgever voor sensoren van de gemeente is, krijgt korting op de huur. De gemeente monitort dan wel je slaap en je gebruik van slimme apparaten en sociale media.

Allemaal even lachen!

Laten we eerst eens uitgaan van het positieve. Iemand op Tweakers merktHelmond test korting op woninghuur in ruil voor data heel scherp op dat het verantwoordelijke architectenbureau de plannen “25 jaar na de eerste studie” presenteert. Die studie is een bekend verhaal: 1984. En dan is er natuurlijk ook nog eens binnenkort “1 april”, het moment waarop allerlei bedrijven het nieuws proberen te halen met bizarre en ideeën. Wat daar ook voor pleit: het architectenbureau heet UNStudio, maar het bureau achter het Living Lab met honderd huishoudens noemt zich UNSense. This doesn’t make sense.

Versterking machtsongelijkheid

Maar wat als het nou geen grap is? Dan maakt het nog minder sense. Het is een mooie illustratie van hoe zij die goed boeren hun eigen macht kunnen versterken ten koste van hen die minder goed in de slappe was zitten. Want, het zijn natuurlijk de mensen aan de onder­kant van de samenleving voor wie elke korting op de maandelijkse huur welkom is. Zij kiezen er straks voor om “in alle vrijheid” (niet dus!) hun vrijheid op te geven. Wie vrijheid wil, betaalt extra. Een architect vormt de ruimte om ons heen en stuurt daarmee de gebruiker van die ruimte. Een architecten­bureau dat dit soort plannen uitwerkt om ze te verwezenlijken, laat zien dat het zichzelf boven de maatschappij acht.

Je leven disrupted

En je kunt er vergif op innemen dat de beheerders van de gegevens over de bewoners de grenzen opzoeken. Een citaat uit het artikel in de krant: “We doen hier niet alleen de veilige dingen. Anders krijg je nooit disruptie.” Waar wie wil er nou disrupted wonen? Een van de betrokken datamanagers: “We doen hier iets op het snijvlak van wat kan, en wat wenselijk is.” Woont dat nou lekker, dat anderen op basis van gevoelige gegevens over jouw leven dingen gaan doen die misschien wel, maar misschien ook niet, door de beugel kunnen? Wij weten het wel.

De felicitaties van de burgemeester

Voor wie het nog niet duidelijk is maakt de gemeente woordgrapjes die dit verhelderen. De gemeente spreekt over Big Brown Data. Wat ze bedoelt: op huisniveau de samenstelling van het rioolwater meten, daar analyses op loslaten en vervolgens consequenties aan verbinden. De gemeente presenteert kortzichtig alleen vermeende voordelen. Men denkt “de gezondheid van de wijk [te kunnen] verbeteren”. De consequentie? De gemeente weet sneller dan jijzelf of je partner dat je zwanger bent. Terwijl jij nog langs de drogist moet heeft de sensor in het riool het al aan de gemeente verklapt. Komt de burgemeester je dan ook als eerste feliciteren?

Individuele interventies

De gemeente noemt ook “interventies op individueel niveau”. Die zien wij ook gebeuren. De gemeente gaat later, in het kader van het project “Helmond Gezond” bewoners stimuleren de gegevens ook te delen met een zorgverzekeraar. Die kijkt niet alleen naar wat je eet of welke medicijnen je slikt, maar ook naar je slaapritme en hoe je van huis weggaat. Oh, je gaat vaak met de auto, dan betaal je maar extra premie. Dit gaat over gezondheid en zorg, maar dit gebeurt natuurlijk op alle gebieden: van de relatie tussen werkgever en -nemer (“je zei thuis te werken, maar je was aan de wandel”) tot en met de sociale cohesie in de wijk (“je doet nooit mee aan de activiteiten in de wijk”).

Wie is de baas?

Oh, en dan hebben we het nog niet eens gehad over de vraag wie er de baas is over jouw gegevens over jouw leven. Ben jij dat? De gemeente? Het samenwerkingsverband van de gemeente en de bedrijven die de technologie leveren? Of zijn het enkel die laatsten?