Anonimiteit moet een optie blijven
Online wangedrag verjaagt mensen uit een deel van het publieke domein. Gescheld en dreigementen kunnen iemand tot diepe wanhoop drijven. Regelmatig klinkt daarom de roep om anonimiteit online onmogelijk te maken. Dit zal contraproductief uitpakken, waarbij juist de meest kwetsbare internetgebruikers de eerste slachtoffers kunnen zijn.
Foto: Ricardo Resende
Klaar met 'online bagger'
D66 en VVD lanceerden het idee om iedere burger een ‘digitale kluisVVD en D66 willen 'digitale kluis met persoonsgegevens'’ te geven waarin gegevens veilig worden bewaard. Onderdeel hiervan zou een online identiteitsbewijs moeten zijn. Platforms als Facebook of YouTube kunnen daarmee controleren of iemand is wie zij of hij zegt te zijn. Zo’n online paspoort werd eerder voorgesteld door journalist Harald Doornbos'Zonder anonimiteit geen Harald Doornbos', die klaar was met ‘online bagger’. Ook publicist Jan Kuitenbrouwer bepleit een einde aan de anonimiteit in zijn pamflet DatadictatuurJan Kuitenbrouwer in de Volkskrant: Van digitale democratie naar datadictatuur: ‘Een fundamenteel euvel van de onlinecultuur is de anonimiteit. Het nodigt uit tot allerlei vormen van asociaal gedrag.’
Andere oplossingen
Hoewel het asociale gedrag een serieus probleem is, hoeven we daar de mogelijkheid om anoniem te blijven niet aan op te offeren. Langdurig effectief anoniem op internet blijven is bijzonder moeilijk en vergt specialistische kennis en discipline. Steeds minder diensten kan je anoniem gebruiken. Veel platformen vragen bij twijfel al om identificatie – geverifieerde profielen zijn voor hen veel interessantere handelswaar dan anonieme. Maar platformen als Facebook en Twitter, waar de meeste klachten over klinken, kunnen veel betere middelen inzetten om het wangedrag te bestrijden. Er kunnen enorme slagen gemaakt worden door meer te doen aan moderatie, minder gebruik te maken van controverse om bezoekers langer te boeien en de gebruiker zelf meer handvatten te geven om content te selecteren. Op YouTube zien bezoekers steeds agressievere video’s en de algoritmes sturen kijkers ervan in een trechter met nog extremere content, want zo’n escalatie houdt de aandacht vast. Interfaces van platforms nodigen ook niet uit tot het geven van goed doordachte en beargumenteerde reacties. Snelle reacties die weer heftige reacties uitlokken maken meer kans om hoog in de timeline te blijven staan.
Waarom anonimiteit behouden?
Maar toch: waarom de optie van anonimiteit behouden? Waarom staat niet iedereen gewoon achter haar of zijn mening? Er zijn heel goede redenen om anonimiteit overeind te houden, juist ten bate van kwetsbare gebruikers die zonder uitingsmogelijkheid verder gemarginaliseerd kunnen worden. Vrouwen die last hebben van stalkers kunnen van achter een schuilnaam sociale contacten onderhouden, zonder meteen weer aangesproken te worden door die vervelende ex. Ook jongeren die gebukt gaan onder grote sociale druk krijgen dankzij anonimiteit nog wat bewegingsvrijheid. Veel scholen willen tegenwoordig dat hun leraren controverse mijden, bang dat hun instelling in opspraak raakt. Leraren die online vol overtuiging stelling nemen in maatschappelijke discussies, zoals voor- of tegenstanders van vaccinatie of de klassieke Zwarte Piet, lopen het risico dat hun contract niet wordt verlengd. Anonimiteit geeft zo’n leerkracht gelegenheid toch een zinvolle bijdrage te leveren aan het debat.
Wellicht wat naïef?
En in Nederland durven de meeste mensen wel kritiek te hebben op de eigen overheid, maar als je online discussieert over het Turkije onder Erdogan, kan je familie die daar nog woont worden aangesproken op wat jij zegt. We zien ook in welke richting Amerika, Hongarije, Polen en Italië zich bewegen. Wie denkt dat Nederlanders exceptioneel verstandig zijn en daarom immuun voor de autoritaire verleiding, is wellicht wat naïef.
Vrije zelfontplooiing
Anoniem online kunnen zijn is ook belangrijk voor een vrije zelfontplooiing. Jongeren die twijfelen over hun seksuele geaardheid of zich willen informeren over soa’s moeten anoniem informatie kunnen zoeken en in gesprek kunnen gaan, zonder sporen achter te laten. Je wilt niet dat ouders bij het volgende computergebruik aanbiedingen ontvangen die zijn afgestemd op de voorkeur of problemen van hun kind, terwijl het kind thuis niet veilig over dergelijke onderwerpen kan praten.
VN
Speciaal VN-gezant voor de Vrijheid van Meningsuiting, David KayeDavid Kaye is speciaal VN-gezant voor de Vrijheid van Meningsuiting, benadrukte in zijn rapportageZijn rapport over encryptie, anonimiteit en het raamwerk van mensenrechten over versleuteling en anonimiteit dat het gemarginaliseerde minderheden, journalisten, activisten, wetenschappers en anderen in staat stelt hun recht van vrije meningsuiting uit te oefenen. Het gebruik van hulpmiddelen voor versleuteling en anonimiteit moet volgens hem zelfs worden aangemoedigd.
Conclusie
Ja, we hebben een probleem met online wangedrag en daar moet meer tegen gedaan worden. Het nog verder terugdringen van onze privacy op het internet, waar bedrijven en overheden nu al tot op DNA-niveau proberen te achterhalen wie je bent en wat je doet en denkt, is echter niet de oplossing. Dat gaat teveel ten koste van onze persoonlijke levenssfeer en de vrijheid van expressie, terwijl er andere opties voorhanden zijn. Bovendien kan het toch al kwetsbare mensen in een nog penibeler positie brengen.
Kees Verdongen
Meneer is “Communicatielead”. Werkt bij een reclamebureau en dat blijkt wel uit deze zelf verzonnen “titel”. Ten eerste is het slecht Nederlands. Of je schrijft het helemaal op zijn Engels of helemaal in het Nederlands. Maar waarschijnlijk is er geen Nederlands woord te vinden om dit bullshitbingo woord te vervangen.
Barry Smit
Je hebt gelijk, Kees. Aangepast. (Overigens werk ik niet bij een reclamebureau en had ik het niet zelf verzonnen, maar dat is bijzaak.)
Sander
Het weghalen van de anonimiteit werkt niet. Blader maar eens op Facebook rond, liefst in een Zwarte Pietgroep of iets van een politieke partij. Met naam, toenaam, vriendjes, werkgever, foto en al roepen ze daar dingen waar de honden geen brood van lusten. Hoezo, “anoniem baggeren”?
Paul Van Doorn
Is het een optie dat je alleen een ‘anoniem’ account kunt krijgen via bijvoorbeeld een notaris. In principe is je indentiteit dan veilig tenzij er een reden is om die anonimiteit op te heffen. Een verzoek tot opheffing moet dan door een rechter getoetst worden. 98% van de mensen zegt zelf niets te verbergen te hebben, degene die wel wat te verbergen hebben moeten dan zelf aktie ondernemen en dat via een ( digitale ?) notaris regelen. De simpele zielen die online beledigen of bedreigen hou je zo wel tegen.
Jan2
Alles wat ik op internet laat weten, roept reacties op. De oorzaak daarvan is dat ik niet tegenover 10 of 20 personen sta, maar tegenover de hele wereld. Daar zitten altijd gekken bij, of mensen met kwade bedoelingen, of commerciële giganten. En alles wordt bewaard.
De regels van vroeger gelden dus niet meer. Het is tegenwoordig belangrijk dat je je beschermt. Het is erg verstandig dat je op allerlei onbelangrijke momenten niet zegt wie je precies bent.
Wat zijn die “onbelangrijke momenten”? Als je de website van de belastingdienst bezoekt, mag men mijn identiteit nauwkeurig controleren. Maar als ik op een forum iets neerzet, laat ik altijd alleen datgene van mijzelf weten dat ik kwijt wil. Dit is alleen maar verstandig. En dat hoort niemand tegen te houden!
Niet te geloven dat er nu gedacht wordt aan verplichte openheid over hun persoon. We zijn net iedereen aan het vertellen dat ze voorzichtig moeten zijn op internet met alles dat hun persoon betreft, en nu dit?
En dan dit: als de overheid dit zou gaan eisen, ga ik me daar met hand en tand tegen verzetten. Laat diezelfde overheid die privacy-schendende bedrijven eerst maar eens goed aanpakken, zodat ik een stuk minder risico loop op problemen. Daarna praten we verder. Doet de overheid dit NIET, dan regel ik zelf wel dat ik veilig ben. De overheid faalt al jarenlang, ik niet, wat zullen we nou krijgen dat ik dan ook nog extra schade moet oplopen, verplicht door diezelfde overheid? 🙁
Of is het de bedoeling dat ik een grijze muis word, die dit soort dingen niet meer durft op te schrijven? Omdat het op je CV komt te staan zoals in China?
Tenslotte: omdat er zo enorm veel wordt bewaard, is het ook niet werkelijk voldoende als een overheid belooft dat ze je zullen helpen bij problemen. Want enkele jaren later kan dat probleem opnieuw naar boven komen. Je moet dus vanaf de eerste seconde je identiteit beschermen, dan los je dit probleem gewoon vooraf voor altijd op.
Tenslotte: er zijn prima alternatieven om een maatschappij goed te laten draaien en mensen aan te pakken die kwaad doen. Dat begint bij het scheppen van de juiste voorwaarden zoals een betrouwbare overheid (dus niet wat de Belastingdienst doet) en voldoende agenten (zodat er geen oorlog ontstaat op de snelwegen). Wat er nu gebeurt, het steeds verder opvoeren van digitale middelen om mensen te volgen en te beinvloeden, is NIET te oplossing maar maakt de mensen alleen maar onzeker en kwaad. Dat schaadt dus de maatschappij in plaats van te verbeteren.
Mia
Interessante discussie over een actueel onderwerp. Ik vind het alleen jammer dat een andere optie, die mijns inziens ook hierbij hoort, niet aangeroerd wordt. We nemen allemaal “het online zijn” als een grond beginsel. En zoals BOF zelf herhaaldelijk laat zien, is dit iets was data(ge/mis) buikers geweldig vinden. Dus waarom nog off line alternatieven aanbieden, als een “fine grain access” online mogelijk is..?
Barry filosofeert hier over het recht op anonimiteit. Ik zeg, dit is een gepasseerd station. Niet omdat het in essentie onwaar is, maar omdat de wereld al veel verder is. De wielen van een samenleving waar de al vergevorderde plannen in uitvoer zijn om alle mogelijkheden voor anonimiteit te verwijderen, zodat anonimiteit (of misschien wel zelfbeschikking) onleefbaar worden. Een werled waar “gemakkelijk” is vervangen door “noodzakelijk”. Ver gegrepen? Werkelijk? Het station van “iemand die zijn mobieltje uitzet heeft iets te verbergen” is namelijk al lang gepasseerd…
Jan2
Sorry maar ik heb moeite om je reactie te begrijpen.
Bedoel je dat BOF in dit artikel te gemakkelijk aanneemt dat iedereen “on line” zit, en dat BOF dus de mogelijkheid had moeten bestuderen dat men volledig “off line” is? En wat dan de consequenties zijn?
(als je dit bedoelt, dan begrijp ik de laatste regels weer niet, want daar lijk je te zeggen dat je het maar beter kunt opgeven om anoniem te zijn).
Mia
Nee, wat ik bedoelde gaat meer in de richting van de ervaringen die in het verleden ook al eens beschreven zijn: mensen die probeerde de dag door te komen zonder paspoort/ identiteitsbewijs of giro rekening. Met betrekking tot wat Barry beschrijft: het wordt, of inmiddels is, onmogelijk een normaal leven te leiden als je niet “on line” bent. Kun je nog geld overschrijven? Kun je nog betalen? Kun je nog belasting of een bekeuring betalen? Kun je nog huur betalen? Of contant geld opnemen? Of zal contant überhaupt beschikbaar blijven? Zie dit als voorbeelden voor de algemene vraagstelling, niet als absolute kwesties. En met die vraagstelling, overweeg dan de niet te stoppen drang om deze (gepersonifieerde) digitalisering zonder alternatief te laten gebeuren/ bevorderen/ eisen. Eisen omdat het stikken of slikken is. En dus is het de “noodzaak” die ik noemde. Omdat je anders geen/ moeilijk leven kan leiden. Net als die mensen die dat zonder giro probeerde. En dat, samen met de observatie dat vele partijen dit proces drijven, is station van mogelijke anonimiteit (en de zelfbeschikking als je dat eigenlijk helemaal niet wil) al gepasseerd.