De geschiedenis van een eufemisme, of hoe de regering Nederlanders met vage taal om de tuin probeert te leiden
Dankzij Trump beleefde de term doublespeak een heropleving, maar het is niet alleen de net aangetreden Amerikaanse president die hierin uitblinkt: onze eigen minister van Binnenlandse Zaken, Ronald Plasterk, kan er ook wat van.
Renate Flynn
Wie de wet niet wil overtreden, verandert maar de wet
Het is juni 2013, Nederland is in de ban van de Snowden-onthullingen. Plasterk spreekt zich scherp uit: als soortgelijke surveillance in Nederland zou plaatsvinden, zou dat in strijd zijn met de wet. Maar, een paar maanden klinkt het alweer heel anders: ook onze geheime diensten moeten de bevoegdheid krijgen om burgers massaal af te tappen.
Gesteggel over definities
Centraal in het debat over de nieuwe bevoegdheden voor de geheime diensten staat dat beladen woord: massasurveillance. Omdat geheime diensten over het algemeen heimelijk moeten opereren, is het super belangrijk dat er van tevoren heel duidelijke afspraken gemaakt worden over wat wel en niet mag. Het is dan ook niet gek dat de Tweede Kamer graag wilde weten: waar hebben we het eigenlijk over? Ja, Plasterk, leg het ons eens uit.
Van "ongericht" naar "doelgericht"...
In 2013 had het kabinet het nog gewoon over “ongerichte kabelgebonden interceptie”. Jargon, maar wel jargon waar we chocola van kunnen maken. Het betekent namelijk: ongerichte ("ongerichte") surveillance (“interceptie”) van het internet (“kabelgebonden”). Helder. Maar dat “ongericht”, dat lag moeilijk. Van "ongericht" worden mensen niet blij. In 2014 besloot Plasterk ongerichte interceptie daarom “doelgericht” te noemen. Kan dat zomaar? Ja. Maar: Plasterk had de term dan wel veranderd, we vreesden dat de betekenis hetzelfde bleef.
... en van "doelgericht" naar "onderzoeksopdrachtgericht"
In juli 2015 werd het wetsvoorstel officieel gepubliceerd. Het voorstel stuitte op enorm veel kritiek: nog nooit eerder hebben zoveel mensen en bedrijven online laten weten wat ze vinden van een wetsvoorstel. Onze ergste verwachtingen werden ingelost: de manier waarop de geheime diensten zouden mogen tappen deed ons nog het meest denken aan een sleepnet. En hoe werd de “ongerichte”, nee, “doelgerichte” interceptie, nu genoemd? “onderzoeksopdrachtgericht aftappen”. Onderzoekswat? Precies. De Autoriteit Persoonsgegevens noemde de term het eufemisme van het jaar en inmiddels kort het kabinet de nieuwe bevoegdheid zelf af tot het diep ironische Orwelliaanse ‘OOG’.
Dus... wat betekent het nou?
Eén en ander werd duidelijk in de uitleg bij het wetsvoorstel: “onderzoeksopdrachtgericht” betekent precies hetzelfde als “doelgericht” en precies hetzelfde als “ongericht”: massasurveillance. En hoe bang het kabinet is voor dát woord wordt nogmaals benadrukt wanneer in de uitleg wordt gesproken over “gerichte interceptie” en “interceptie […] in andere gevallen”. We hebben dus gerichte surveillance en surveillance which-must-not-be-named. Ofwel: gerichte surveillance en, je weet wel. Wij noemen het beestje liever bij z’n naam.
Is sleepnet dan het juiste woord?
Plasterk blijft zich verzetten tegen de term “sleepnet”. En we snappen het wel: het heeft niet heel positieve connotaties. Maar is het een terechte vergelijking?
Er zijn een aantal voorbeelden gelekt waaruit blijkt op welke schaal de surveillance zou plaatsvinden. Zo zou het bijvoorbeeld gaan om het een jaar lang onderscheppen van alle Whatsappjes die worden verstuurd tussen mensen in Den Haag en in België. Dat zijn een heleboel mensen. Worden die allemaal ergens van verdacht? Natuurlijk niet. Mag de overheid zich dan toch in hun privé leven mengen? Als het aan Plasterk ligt wel.
Er is één voorbeeld dat Plasterk zelf graag geeft, namelijk het aftappen van al het internetverkeer tussen Nederland en Syrië. Syrië, hoor ik je denken, dan is het goed. (Grapje, maar daar hoopt Plasterk natuurlijk wel op.)
Wat vind jij?
Terug naar dat sleepnet. Beslis zelf maar of je vindt dat het aftappen van het internetverkeer tussen ons land en een ander land alleen kan als je een sleepnet uitgooit. En of je dat oké vindt. Maar vraag je vooral ook af waar de minister, door middel van ambigue, opzettelijk vage taal, de aandacht van af probeert te leiden.
“In our time, political speech and writing are largely the defence of the indefensible…. Thus political language has to consist largely of euphemism, question-begging and sheer cloudy vagueness.” – George Orwell
Pierre
Het meest schokkende dat ik van de internetconsultatie over dit onderwerp vond was, dat nergens in de tekst werd aangegeven, waarom deze nieuwe aftapwet noodzakelijk was. De standaard woorden: kinderporno en terrorisme ontbraken.
Mijn vraag is dus nog steeds: waarom zijn deze verregaande bevoegdheden precies nodig, en waarom is de rol van de Nationale Ombudsman als de instantie waar je een klacht kunt indienen uitgespeeld? Vragen waarop nog steeds geen antwoorden zijn gegeven.
Curly
Pierre. waarom deze nieuwe aftap wet noodzakelijk was. Nou eigenlijk heel eenvoudig, het zijn geopolitieke veiligheidsbelangen van de Europese Unie waarom het draait. Het is zover gekomen dat de Europese Unie zijn eigen (geïmporteerde) bevolking niet meer vertrouwd. Je merkt het in je privé omgeving. Je belgegevens en email gedrag worden bewaard. Consumenten gegevens worden verzameld bij het pinnen of kopen op internet en reizen met bus- en trein. Voornemens van banken om contante betalingen te ontmoedigen. Staande houdingen en fouilleringen op straat. Bij ieder wissewasje tonen van het identiteitsbewijs. Vingerafdruk afgeven in het zwembad en de sportschool , je zou wel eens een crimineel in spe kunnen zijn of worden. Na de totstandkoming van de EU is het uit de hand gelopen. Deze Euro kliek heeft er een potje van gemaakt, het demoniseert de bevolking. Ongelofelijk dat een man als Plasterk hier aan meewerkt. Hij is bezig een wereld van algeheel wantrouwen en achtervolgingswaanzin te scheppen en te vervolmaken.
Anoniem
Dat heb ik me inderdaad afgevraagd. Wat maakt dat zo iemand als Plasterk hier aan meewerkt? Echt
Robert Diebels
Als aanvulling op het artikel. Het gebruik van een eufemisme is nodig om feiten te verbergen. Nog nooit heb ik een politicus gehoord over cijfers van het CBS als het zijn of haar doelen niet helpt.
Daarom heb ik het op mezelf genomen om er maar eens wat cijfers bij te pakken.
De sterfgevallen cijfers van het CBS in 2015 genomen als referentie [ http://bit.ly/2g3f5ko ].
Tel hiervan secties 17.2 t/m 17.5 bij elkaar op (Uitwendige doodsoorzaken).
Dan hebben wij het over 2,630 Nederlandse doden, potentieel veroorzaakt door terrorisme (een vrij ruime schatting kan ik wel zeggen), op een populatie van 16,938,302 (in 2015).
Dan gaat het hier (zeer ruim geschat) over het een voorstel over het voorkomen van 1.78% van de sterfgevallen.
Die cijfers liegen niet.
In dit geval heb ik dat wel gedaan. Wat er is geen categorie voor doden door Terrorisme.
Sterker nog mijn “vrij ruime schatting” is een samenraapsel van “alle” mogelijke doodsoorzaken die iets met Terrorisme te maken zouden kunnen hebben.
Waaronder zelfdoding en moord. Als het echt zo was dat terrorisme hier de oorzaak van was dan hadden we dat allemaal wel geweten.
Dat is het niet, dus de Minister heeft nul komma nul reden voor dit voorstel. Maar dus wel voor het gebruik van een eufemisme.
Als bonus zou ik ook nog graag de schattingen van het aantal dode Arabieren als gevolg van de oorlogen in het Midden-Oosten (gedurende de afgelopen 10 jaar) noemen.
Het gaar daar over ruim “2 miljoen” doden. Als ik dat volledig uit type dan is dat 2,000,000.
Hou dat naast mijn “vrij ruime schatting” van 2,000 doden. Dan gaat het hier om ruim 1000 keer zoveel doden.
Hou dat dan naast de daadwerkelijke cijfers, dan kan ik die vergelijking niet maken want 0 keer iets is niets.
Niet helemaal eerlijk natuurlijk om de schatting van 10 jaar te vergelijken met die van 1 jaar.
Maar hoogst waarschijnlijk zijn de cijfers van het CBS over de afgelopen 10 jaar exact hetzelfde. Op Pim Fortuyn en Theo van Gogh na dan (of is dat alweer langer geleden?).
Daarom heb ik het volgende voorstel. Waarom dienen wij als volk geen wetsvoorstel in waarbij wij “doelgericht” de politici in Den Haag afluisteren?
Zij hebben blijkbaar wel degelijk iets te verbergen.
PS: Ik heb de cijfers ook al eens op Europees niveau getracht te vinden maar dit is vrijwel onmogelijk. Al is mijn verwachting dat dit niet boven de 1000 uitkomt.