Dat we in 2009 voor het eerst openheid over het aantal AIVD-telefoontaps zagen, biedt helaas geen garantie voor de toekomst. De aftapcijfers over andere jaren blijven geheim. Als de meldingsplicht inderdaad wordt afgeschaft en we één Ministerie voor Veiligheid krijgen, wordt de inlichtingendienst AIVD machtiger dan ooit tevoren.  

Na herhaaldelijk aandringen door Bits of Freedom en een weigering door toenmalig Minister Ter Horst, publiceerde Minister Hirsch Ballin – demissionair Minister van Binnenlandse Zaken – eindelijk een aantal telefoontaps over 2009: 1.078 door de AIVD (53 door de MIVD). Daar was wel een motie van Kamerleden Gerkens (SP), Teeven (VVD) en Azough (GroenLinks) voor nodig.

Het begin van openheid over de surveillance door Inlichtingendiensten? Nee dus. Onderzoeker Rejo Zenger verzocht de Minister Hirsch Ballin om openheid over de afluister-statistieken in de jaren 2002 tot en met 2008, maar kreeg deze week nul op rekest. Volgens Hirsch Ballin zou de openheid teveel inzicht geven in de ‘modus operandi van de AIVD’ (PDF).

Vreemd genoeg ziet de Minister niet in, dat daar juist de schoen wringt. Nederlanders hebben het recht om te weten wat de AIVD in zijn schild voert. We moeten weten of we excessief vaak worden afgeluisterd, hoe de AIVD het zware middel ‘aftappen’ inzet. Niet zelden is dat afluisteren namelijk schadelijk voor individuelen én onze samenleving. Dat kunnen de journalisten van De Telegraaf ons maar al te goed vertellen.

De geheimzinnigheid rondom de aftapcijfers staat niet op zichzelf. Een gevaarlijke cocktail van verschillende maatregelen is op komst, waardoor de AIVD bijna onbegrensde bevoegdheden mogelijkheden krijgt. Als de meldingsplicht wordt afgeschaft, hoeft de AIVD afgeluisterde Nederlanders – journalisten, advocaten, artsen of wie dan ook – niet meer op de hoogte te stellen van eventuele afluisterpraktijken. En als we inderdaad één Ministerie van Veiligheid krijgen, in plaats van twee Ministers op Binnenlandse Zaken en Justitie, hoeft nog maar één bewindspersoon een handtekeningetje te zetten onder een aftapbevel. Niet lang geleden moest ook de Minister van Verkeer en Waterstaat tekenen. Van drie bewindspersonen naar één: de voor een rechtstaat noodzakelijke ‘checks and balances’ – verdeling van de macht garandeert controle op de macht – zijn in een paar jaar tijd vervlogen. Ondertussen bleek uit een eerdere analyse van Bits of Freedom, dat het bestuursorgaan belast met toezicht op de AIVD faalt.

De kans is groot dat deze voorspelling onder het nieuwe Kabinet uitkomt. Dat is niet alleen een grove schending van onze grondrechten, maar simpelweg gevaarlijk voor onze samenleving. We krijgen dan misschien nooit te weten, dat de AIVD hopeloos heeft gefaald rondom de oorlog in Irak. Dat de beveiliging van de Dalai Lama tekort schiet. Dat journalisten onterecht worden afgeluisterd. Als we gelijk krijgen, verdwijnt alles in de doofpot. Is dat ‘in het belang van de nationale veiligheid’?

Binnenkort bestaat de AIVD 65 jaar. Als onze analyse klopt, danst de pensionado op tafel.