Politie achteloos met telefoontap
De politie gaat achteloos om met de inzet van de aftapbevoegdheid. Dat blijkt uit een onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum over het gebruik van de telefoon- en internettap in de opsporing. Nederland tapt véél meer dan andere landen, geeft daar weinig openheid over en rechterlijke controle op de inzet van dit middel is vrijwel afwezig. Digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom roept op tot een grondige herziening van de wet.
In Nederland hebben politie en justitie de bevoegdheid om communicatie via de telefoon en internet af te luisteren. De inzet van dit middel wordt gecontroleerd door de rechter-commissaris. In 2010 is op 22.006 telefoonnummers en op 1.704 internetlijnen een bevel tot aftappen gegeven. Niet alleen telefoonnummers van verdachten kunnen worden getapt, maar ook andere betrokkenen. Uit het rapport blijkt dat de politie vaak ook een tap zet bij familie en vrienden van een verdachte.
Uit het rapport komt een beeld naar voren dat Nederland achteloos omgaat met deze bevoegdheid die diep ingrijpt in de persoonlijke levenssfeer. De politie grijpt vaak naar dit middel zonder serieus onderzoek te doen naar alternatieve, minder ingrijpende maatregelen. Privacyoverwegingen spelen vrijwel geen rol bij de beoordeling of een tap moet worden toegepast: de persoonlijke voorkeur en de kennis en ervaring van de politieagent speelt een belangrijkere rol. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat soms zoveel wordt opgenomen, dat er achterstanden ontstaan bij het uitwerken van de verzamelde informatie. De meerderheid van de respondenten noemen de wettelijke verplichting om mensen die zijn afgetapt te informeren, de zogenoemde “notificatieplicht”, een “onzinnige regel”, terwijl deze verplichting voortvloeit uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.
Een vergelijking met andere landen bevestigt dit beeld. Nederland tapt per inwoner véél meer af dan andere landen. Hoewel de cijfers niet precies te vergelijken zijn, wordt dit middel in Nederland een aantal keer meer per inwoner ingezet dan in Engeland, Duitsland en Zweden. In andere landen wordt ieder aftapverzoek bovendien grondig getoetst en geregeld afgewezen. In Nederland wijst de rechter-commissaris vrijwel geen verzoeken af. Ook op het gebied van transparantie scoort Nederland slecht. In Engeland rapporteert ieder jaar een door de minister aangestelde rechter aan het parlement over de inzet van deze bevoegdheden. Dit rapport beslaat tientallen pagina’s en gaat uitgebreid in op het succes en de fouten die gemaakt zijn. Zo een rapportageverplichting ontbreekt in Nederland en pas na slepende Wob-procedures door Bits of Freedom geeft de minister zeer beperkte statistieken vrij. Dit blijkt ook uit de procedure die Bits of Freedom voert over vorderingen van gegevens bij sociale media, waarover de regering geen openheid wil geven.
Simone Halink, onderzoeker bij Bits of Freedom: “Het is schokkend om te zien dat Nederland zo slordig omgaat met onze privé-gesprekken. Want niet alleen verdachten en betrokkenen, maar iedereen die met een getapt persoon heeft gebeld wordt afgeluisterd. Nederlandse cijfers laten zien dat vanaf 2007 voor minder dan één op de duizend in gebruik zijnde telefoonnummers in Nederland een tapbevel afgegeven, maar de cijfers geven geen inzicht in het aantal personen dat jaarlijks wordt onderworpen aan een tap, zoals in Engeland en Zweden wel gebeurt. Doordat de overheid de afgelopen jaren zoveel taps heeft gezet, is het goed voorstelbaar dat iedereen wel iemand kent die is afgeluisterd. Het probleem is: we weten het niet, omdat de politie de afgelopen jaren vrijwel niemand heeft laten weten dat ze zijn afgetapt – terwijl ze hiertoe wel verplicht is. Dat moet direct veranderen: de wet moet aangepast worden.”
** Update: toelichting geplaatst bij zin over aantallen taps in laatste alinea.
RML
Moet de wet aangepast worden, of moet de politie eens de wet gaan uitvoeren en de notificatieplicht nakomen? Het eerste is onzinnig als het tweede nu toch al niet wordt gedaan. Dan kan alleen een mentaliteitsverandering iets teweeg brengen.
Dus, BoF, ipv jullie tijd weer eens te verspillen aan nutteloze wetswijzigingen kunnen jullie jullie -gelukkig- overdadig aanwezige energie steken in die mentaliteitsverandering bij politie en justitie.
Roos
RML, als het volgens de wet verplicht moet worden de verdachte te informeren over de tap dan zal de mentaliteit vanzelf veranderen.
Of RML de dienders die niet de mentaliteit hebben om de procedures na te leven moeten maar een ander baantje zoeken, BOA, parkeerwachter of portier.
Koos van den Hout
Eerst moet de politie zich zelf eens aan de wet gaan houden. Hierbij bekruipt me toch een parallel met hoe in het dagelijks verkeer te zien is hoe de politie verkeersregels ook meer ziet om te handhaven dan om zich zelf aan te houden.
Mij bekroop bij het lezen van de berichtgeving over dit rapport in eerste instantie wel het gevoel ‘het is geschreven door een onderdeel van het ministerie van justitie, dus die zullen wel graag hun versie van de waarheid naar buiten brengen’ maar dat viel bij het lezen ervan mee, het is neutraler van toon dan ik verwachtte.
Germo
Zijn ze nou WEL of NIET wettelijk verplicht om getapten te notificeren??
Rick
Goede zaak BoF! Ik begrijp best dat er soms getapt moet worden in een bepaalde strafzaak, maar ze schieten nu met een kanon op een mug waardoor veel onnodig getapt wordt. Er wat gebeurt er vervolgens met die data als de zaak gesloten wordt? Wie is er aansprakelijk als die data op straat komt te liggen via een hack of onzorgvuldigheid? Of wat als blijkt dat er in de bijvangst strafbare feiten gebeuren, is dat dan onrechtmatig verkregen bewijs? En hoe wordt er opgetreden tegen dienders die voor privé doeleinden tappen (gebeurt vast regelmatig)? Allemaal vragen die maar eens beantwoord moeten worden. Wellicht een idee om de retentiewet (en de afschaffing daarvan) hierin mee te nemen?
Jeroen
Germo: ze zijn wel verplicht, maar als ze het niet doen, komt het slachtoffer er waarschijnlijk toch niet achter, dus gebeurt het vaak niet.
Germo
Is er een mogelijkheid om op te vragen of je getapt bent? M.a.w. hebben we een mogelijkheid om de naleving van de bestaande regels te controleren c.q. af te dwingen?
Hawick
Zijn er geen mogelijkheden om de gerechtelijke macht aan te pakken voor het feit dat rechter-commissarissen grootschalig wanprestatie leveren bij het toezicht op het tappen ?
Want de rechter-commissaris moet vooraf toetsen en dat kan alleen goed als ze zich informeren
en dat implicieert een zekere mate van toezicht.
Daarnaast krijgt de rechtelijke macht de tap-gegevens ook nog eens terug in de strafzaken.
Dus zij kunnen als geen ander de feedbacklus sluiten.
Want wie toestemming geeft neemt ook een zekere mate van verantwoordelijkheid……
Dat lijkt me een heel aardige maatschappelijke discussie.
De politie, het OM en de politiek hebben al vele jaren laten zien NIET om te kunnen gaan
met de hen gegeven bijzondere bevoegdheden. Daar hebben we al eens een parlementaire
enquete aan moeten wijden en ze blijken er bar weinig van te hebben geleerd.
Dat is zeker ook bekend bij de rechtelijke macht.
De politiek faalt grootschalig in het toezicht en het beteugelen van ambtelijke excessen.
De huidige aftap situatie in NL is m.i. gezien de getallen zonder meer een exces.
Ook dat is bekend bij de rechtelijke macht.
Maar in dit specifieke geval dient m.i. ook de rechtelijke macht zich te verantwoorden.
Want er is mij geen enkel maatschappelijk signaal bekend vanuit de rechtelijke macht
over de tap-excessen, terwijl juist zij bovenop de feiten moeten zitten.
Het is maatschappelijk volstrekt onaanvaardbaar dat een democratische rechtsorde zoals in Nederland
door het falen van toezicht door de onafhankelijke rechtelijke macht jaren achtereen met stip
op de eerste plaats staat t.a.v. tappen en dat we al jaren passief verzet zien van de overheid
bij het afleggen van verantwoording.
Mij staat nog goed bij hoe negatief in Nederland werd gesproken over de Securitate.
Ik vind het onaanvaardbaar, dat we onze politie en OM zo laten verloederen dat
dergelijke associaties in discussies spontaan opborrelen.
Als het zelfreinigend vermogen van de rechtelijke macht, het OM en de politie onvoldoende blijft,
rest maar een ding: een burger initiatief voor een wetswijziging, waarna het OM
per jaar niet meer dan een vast aantal gesprekken mag aftappen, zodat ze eindelijk
eens moeten nadenken over de doelmatigheid.
Verder moet elke korpschef vervolgd worden als de notificatieplicht niet
bij ten minste 98% is nagekomen. Het kan niet zo zijn dat straks onze
politie de grootste criminele organisatie van Nederland is.
M.i. is als de 95% niet gehaald wordt, sprake van een structureel karakter
en m.i. dus van ambtsmisdrijven
en dat lijkt me geen goede zaak
voor een politiefunctionaris.
Een korpschef heeft een duidelijke verantwoordelijkheid om te *borgen*
dat zijn personeel in overeenstemming met de wet haar werk doet.
Als hij daar systematisch en selectief grof nalatig in is en ook al jaren heeft nagelaten
om knelpunten rond de notificatie-plicht te signaleren, dan zijn harde maatregelen
noodzakelijk.
Als een dokter zijn patienten niet informeert *waar dat verplicht is*, wordt hij ook hard aangepakt
en kan hij uiteindelijk zijn beroep niet meer uitoefenen. Ik zie geen enkele reden waarom we
de politie-leiding niet net zo hard zouden aanpakken. Waarom krijgen zij een luxe behandeling?
Wanneer krijgen we over deze thema’s kamervragen ?
Nederland is veel te lief voor haar ambtenaren!!
En dat is een thema, dat bij de huidige crisis veel meer
op de voorgrond moet komen.
Ook de overheid en de ambtenaren moeten zich aan de wet houden!!!!
De overheid en de ambtenaren zijn er voor de burgers.
En niet omgekeerd !!!
RMD
Afluisterpraktijken van de politie worden hier genoemd. Geen woord over een inlichtingendienst, terwijl deze juist op veel grotere schaal afluisteren (niet alleen telefoons).
Wat er gerapporteerd word is nog maar het topje van de ijsberg. AIVD hoeft helemaal geen cijfers te noemen. Die geniepige figuurtjes richten meer schade aan dan ze zichzelf kunnen voorstellen. Burgers kunnen door dit soort zaken voor hun leven getekend zijn en houden er een trauma aan over.
Another letter from Ivo | Random musings, rambling opinions
[…] feel need to be introduced? The police here in the Netherlands doesn’t exactly have a clean track record when it comes to handling private data. Everything from losing important files to not […]
Mediaredactie | ‘Privacyrisico’s Nederlandse journalisten zijn groot’
[…] gebruikt relatief veel telefoontaps. Volgens Van der Kroft is het moeilijk om aantallen te noemen, omdat de Nederlandse […]
‘Privacyrisico’s Nederlandse journalisten zijn groot’ | Stern
[…] gebruikt relatief veel telefoontaps. Volgens Van der Kroft is het moeilijk om aantallen te noemen, omdat de Nederlandse […]