Dr. Ot van Daalen

Deze maand konden de Nederlandse geheime diensten zich in zorgvuldig georchestreerde media-aandacht verheugen. Het langverwachte rapport van de commissie Dessens over de herziening van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten was namelijk gepubliceerd. In een televisie-interview bij Nieuwsuur mocht de voorzitter, Stan Dessens, dit advies toelichten. Dessens had de rapporten van de belangrijkste toezichthouder op de geheime diensten slecht gelezen en kwam dan ook tot een opmerkelijke conclusie.

In het interview met Mariëlle Tweebeke ontpopte Dessens zich tot een gepassioneerd pleitbezorger van de geheime diensten. Tweebeke stelde een paar kritische, maar slecht geïnformeerde vragen die Dessens makkelijk van tafel schoof. Maar vanaf 6:25 minuten werd het interessant. Dessens zegt met veel overtuiging dat de Nederlandse geheime diensten de afgelopen jaren hun bevoegdheden niet onrechtmatig hebben gebruikt:

“Er is in Nederland de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Dat is een onafhankelijke commissie, die ook wordt benoemd met betrokkenheid van het parlement. En die commissie produceert stapels rapporten en dat hebben ze al tien jaar gedaan. In al die rapporten van de afgelopen jaren staan geen onthullingen over onrechtmatige [sic] bevoegdheidgebruik van de inlichtingendiensten. “

En:

“Die commissie waar ik het over heb kijkt naar het rechtmatig uitoefenen van de bevoegdheden door de Nederlandse veiligheidsdiensten. En die hebben in tien jaar tijd al die rapporten uitgebracht. En daarin is voor zover wij kunnen nagaan, daar zijn geen opzienbarende onthullingen uitgekomen. Dus u mag daaruit afleiden en ook de kamer mag daaruit afleiden, dat de Nederlandse diensten zich houden aan de Nederlandse wet.”

Dat is niet waar. Uit die stapels met rapporten van de CTIVD waarnaar Dessens zo beeldend verwijst blijkt namelijk wel degelijk dat de MIVD en de AIVD geregeld over de schreef gaan. Hieronder een bloemlezing, met dank aan de hulp van Matthijs Koot, en there’s more where that came from:

• De inzet van de afluisterbevoegdheid en de signaalinterceptie door de AIVD (CTIVD nr. 19, 2009), p. 40: “Tijdens het onderzoek heeft de Commissie twee operaties aangetroffen waarbij de toepassing van artikel 25 WIV 2002 tegen non-targets naar het oordeel van de Commissie niet proportioneel was.”
• De uitvoering van de inlichtingentaak buitenland door de AIVD (CTIVD nr. 26, 2011), p. 30: “De Commissie is twee gevallen tegengekomen waarin een agent is ingezet, zonder dat daarvoor conform artikel 21 Wiv 2002 toestemming is verkregen. De inzet van de agenten in de periode waarin deze toestemming ontbrak is dan ook onrechtmatig.”
• Sigint (CTIVD nr. 28, 2011), p. 34: “De Commissie heeft geconstateerd dat in een aantal gevallen toestemming is verzocht en verkregen voor de gerichte interceptie van een bepaalde categorie van personen en organisaties. Het gaat hier om breed geformuleerde generieke identiteiten waaronder een bepaald ‘soort’ personen of organisaties valt. De Commissie is van oordeel dat deze werkwijze niet in overeenstemming is met de Wiv 2002 en onvoldoende recht doet aan de wettelijk voorgeschreven bescherming van de (privacy)rechten van diegenen wier communicatie wordt of kan worden geïntercepteerd.”
• De inzet van de afluisterbevoegdheid en van de bevoegdheid tot de selectie van Sigint door de AIVD (CTIVD nr. 35, 2013), p. 12: “De Commissie heeft kennisgenomen van een vijftal operaties waarin naar haar oordeel de inzet van bijzondere bevoegdheden niet proportioneel was, gelet op de bijzondere categorie personen jegens wie de bijzondere bevoegdheden zijn toegepast. De Commissie is van oordeel dat deze operaties onrechtmatig zijn.”

We vragen ons toch af of Dessens wel de juiste persoon was om deze commissie te leiden, nu hij blijkbaar zo slecht geïnformeerd is over het functioneren van de geheime diensten.